آزادى او منافات دارد و بايد او حدّ و ماهيت خود را با كار خود به دست آورد.

در اين چشم انداز، آزادى معنى وسيع ترى پيدا كرده و هر انديشه كه مزاحم لذت انسانى باشد مردود شناخته مى شود.

با توجه به اين چشم اندازهاى مختلف درباره ى انسان چگونه مى توان براى آزادى تعريف يكسان كرد كه با هر سه جهان بينى سازگار باشد؟

با توجه به چنين مانع بزرگ، مى توان تعريف ديگرى كه نزديك به هر سه ديدگاه باشد، انجام داد.

هر فردى، با استعداد و توان خاصى آفريده شده و اختلاف در لياقت و شايستگى ها رمز همزيستى و پيوستگى افراد به يكديگر است، وى استعدادها در هر شرايطى شكوفا نبوده، بلكه در شرايط خاصى، خود را نشان مى دهند.

واقعيت آزادى عبارت از فراهم ساختن شرايط شكوفايى استعدادها در جامعه است به گونه اى كه هر فرد و هر گروهى از شرايط موجود بهره مند شود و راه رشد و تكامل را در پيش بگيرد و توان ها را به فعليت تبديل سازد.

مساعد ساختن شرايط براى شكوفايى استعدادها نامى جز آزادى كه شاخه اى از عدالت است ندارد.

شما اين مطلب را مى توانيد درباره ى موجود زنده اى به نام درخت در نظر بگيريد، درخت در هر شرايطى به بار نمى نشيند بلكه بايد شرايطى فراهم آورد كه اين موجود زنده راه تكامل را در پيش گيرد و توان خود را به فعليت برساند.

البته اين مثال از يك نظر مى تواند هدف ما را تأمين كند و آن اين كه تأمين شرايط مايه ى تكامل است. اما از جهتى اين مسأله با مورد بحث ما فاصله ى زيادى