پيوسته از آن مى گريزد تا حالت ديگرى ـ كه آن را به سود خود و يا ملت خويش مى انگارد - به دست آورد.

چيزى كه در اين جا مهم است، سخن درباره ى عامل تعيين كننده ى صلاحيت است و اين كه به چه ميزان، حالت نخست، با واقعيت او همسو نبوده و حالت دوم با او همسوست؟

اين نقطه در بحث هاى مربوط به آزادى بسيار مهم و اساسى است و تا اين عامل از نظر خرد مشخص نگردد، آزادى مفهوم عقلايى پيدا نكرده و يك نوع آزادى جنگلى تلقى مى شود.

در اين جا عواملى را مى توان تعيين كننده ى اين حالت دانست كه از آن ها به ملاك هاهى گزينش تعبير مى كنيم:

ممكن است معيار و علت گريز از حالت نخست به حالت دوم، گرايش هاى درونى معرفى گردد، و اين كه هر انسانى خواهان ازادى از هر قيد و بندى است كه براى او در مقام بهره گيرى از غرايز ايجاد محدوديت مى كند.

شكى نيست كه سركوب كردن تمايلات، مساوى با نابودى انسان است، و اگر تمايلات درونى، با حيات و زندگى انسان، ارتباط مستقيم نداشت، دست آفرينش، در نهاد او اين تمايلات را پديد نمى آورد، ولى در عين حال نمى توان ارضاى غرايز را بدون قيد و شرط محور آزادى معرفى كرد. مثلا آزادى بى چون و چرا در ارضاى تمايلات، به قيمت نابودى اخلاق و سنن اجتماعى تمام مى شود، زيرا تمايلات انسان در گردآورى ثروت و مال و تحكيم موقعيت و قدرت، حد و مرزى را نمى شناسد، اگر بنا باشد محور آزادى رفع موانع از اشباع اين نوع از غرايز