واژه ى آزادى از زيباترين واژه هايى است كه گوش بشر آن را شنيده و با آن انس گرفته است. تو گويى آزادى نشانه ى جستن از قفس، و رهيدن از زندان، و گسستن قيد و بند بردگى است. در اين صورت، كدام انسان ازاده اى است كه به چنين شيوه اى از زندگى عشق نورزد، و قلبش براى آن نتپد، و دلداده ى آن نباشد، و چه بسا جان خود را در آن راه نبازد؟

در طول تاريخ، پديده ى آزادى، موقعيت و منزلت خود را در قلوب انسان ها، حفظ كرده و مى توان گفت: عمرى، به بلنداى عمر انسان دارد، و شايد در جهان، فردى پيدا نشود كه آن را نكوهش كند، و يا بر ضدّ آن تبليغ كند، حتى مستبدترين انسان ها براى تحكيم حكومت هاى استبدادى خود، از همين واژه بهره مى گيرند، و با مغالطه ها و خطابه هاى رنگين، هر نوع محدوديتى را مايه ى تأمين آزادى قلمداد مى كنند، و لذا در طول تاريخ، از اين واژه بيش از هر واژه ى ديگرى بر ضدّ آن استفاده شده است.

اين نوع سوء استفاده از آزادى، حاكى از آن است كه نوعى ابهام بر واقعيت آن سايه افكنده تا آن جا كه ضدّ آزادى، عين آن قلمدادمى شود. از اين جهت، بايد به تبيين معنى لغوى، سپس به معنى اصطلاحى آن پرداخت.

«آزاد» در زبان فارسى، غالباً در مقابل «بنده» به كار مى رود، در لغتنامه ى دهخدا آمده است: آزاد: آن كه بنده نباشد، حرّ، ضد بنده، مسعود سعد مى گويد:

بزرگ جشن است امروز مُلْك را مَلِكا *** كه شادمان است اين بنده و آزاد