سازد در حالى كه خود اين فكر مطلق نبوده و نسبى است، قهراً ضررى به مطلق بودن ديگر نظريه ها نمى رساند.

ما در كتاب شناخت اين نظريه را به روشنى نقد كرديم علاقمندان مى توانند به اين كتاب مراجعه كنند.[1]

تا اين جا اصلى را كه اين نظريه بر آن استوار است مورد نقد و بررسى قرار گرفت.

اكنون با قطع نظر از اين مسأله، به سومين قرائت از اين نظريه مى پردازيم.

حاصل اين نظريه اين است: حقيقتى داريم به نام اشراق و اتصال پيامبران با وجود مطلق و شهود و ادراك خدا بدون واسطه كه از آن به تجربه دينى تعبير مى كنند، ولى كثرت دينى مربوط به فهم و برداشت هاى انبيا و علت اختلاف، عوامل چهارگانه اى است كه سبب دگرگونى دريافت ها مى شود.

و به ديگر سخن: ارتباط پيامبران با آن موجود مرموز، و يا احساس اتكاى مطلق به موجودى متعالى، يك واقعيت واحدى است كه در آن كثرت نيست، ولى آن گاه اين واقعيت ها در قالب تعبير و بيان ريخته شود، اختلاف مى پذيرد. ما در اين جا چند جمله از سخنان جان هيك در اين باب نقل مى كنيم:

1. از نظر پديدارشناسى، اصطلاح تعدد اديان (كثرت دينى) به طور ساده عبارت است از اين واقعيت: كه تاريخ اديان نمايانگر تعدد سنن و كثرتى از متفرعات هر يك از آن هاست، از نظر فلسفى اين اصطلاح ناظر به يك نظريه خاص از روابط