پس آيا نتيجه جز اين بدست مى‌آيد- كه ما هيچگاه راه بخارج نداريم- يعنى علم بخارج نداريم- و اين سخن بعينه سخن ايده آليست است- .

دانشمندان ديالكتيك بما پاسخ ميدهند-

شما با روش متافيزيك فكر كرده و سخن مى‌گوئيد- و در نتيجه مفاهيم را مطلق گرفته- و بخطا مى‌افتيد پس اينكه ميخواهيد- نفى علم بخارج مطلق را به گردن ما بگذاريد- نظر به اينكه اساسا خارج مطلق در ظرف علم موجود نيست- ضرر بجائى نمى‌رساند و ما پيوسته بخارج علم نسبى داريم- .

ما در پاسخ مى‌گوييم- اولا در اين پاسخ- بوجود فكر تصورى و تصديقى مطلق اعتراف نموديد- زيرا وجود چنين فكرى را در مغز ما قبول كرده- و پس از آن صحتش را نفى نموديد- صحت مطلق را نفى مطلق نموديد- و گرنه صحت مطلق با نفى نسبى تقابل و تنافى ندارد- .

ثانيا اگر دانشمند ديالكتيك- راستى خارج را تعقل نسبى مى‌كند- بايد هم خارج مطلق و هم تعقل مطلق را بپذيرد- زيرا تعقل نسبى تعقلى است كه نسبى است- و وصف و موصوف غير همديگر مى‌باشند- اساسا چگونه امر نسبى را بى امر مطلق مى‌توان تصور كرد- .

ثالثا ايده آليسم كه علم بواقعيت خارج را نفى مى‌كرد- مرادش همان علم مطلق بواقعيت خارج بود- هر چه را كه خارج تصور كنيم- فكرى است كه غير از خارج است- بنا بر اين به چه دليل دانشمندان ديالكتيك- با گروهى كه هم عقيده خودشان مى‌باشند- بجنگ برخاسته و سخنانشان را ابطال مى‌نمايند- .

دانشمندان ديالكتيك دو باره پاسخ ميدهند-

واقعيت خارج چون در تحول دائمى است- ثابت نيست و تغيير