) مكاتب فوق هر يك بواسطه اختلافاتى كه- در ميان شاگردان وى پيدا شده- با تقسيمات ديگر منقسم مى‌شود- .

چيزى كه هست اينست كه همه اين تقسيمات- تنها از نظر تاريخ فلسفه واجد اهميت است- اما پيش كسى كه به بحث و انتقاد پرداخته- و هدف و آرمانى بجز تميز حق از باطل- و جدا كردن راست از دروغ ندارد ارزش زياد ندارد هيجدهم پيروى مى‌كردند- .

ماركس و انگلس نظريات مادى خويش را- بر اساس منطق هگل تشريح و توضيح دادند- و از اينجا ماترياليسم ديالكتيك بوجود آمد- در حقيقت ماترياليسم ديالكتيك تركيبى است- از فلسفه مادى قرن هيجدهم و منطق هگل كه آن دو را- كارل ماركس و انگلس بيكديگر مربوط ساختند- .

چنانكه بعدا خواهد آمد- يكى از اصول منطق ديالكتيك اصل حركت است- ديالكتيك مى‌گويد- اشياء را در حال حركت و تحول بايد مطالعه نمود- .

ديالكتيك بحسب ادعاى خود جمود و يكسان ماندن را- از خواص طرز تفكر متافيزيكى مى‌داند- از اينرو دانشمندان فلسفه ماترياليسم ديالكتيك - آن فلسفه مادى را كه قبلا طرز تفكر متافيزيكى داشت- يعنى بر اساس جمود و يكسان ماندن موجودات- تفكر مى‌كرد ماترياليسم متافيزيك مى‌نامند- يعنى ماديتى كه طرز تفكر متافيزيكى دارد- از اين روى ماترياليسم متافيزيك - در مقابل ماترياليسم ديالكتيك است