در صدر اولین آیه مکّی، برای انجام احسان غیر مقید در قوله تعالی: «إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ» امر مؤکد از جانب خدای تعالی به احسان و اموری دیگر شده و در ذیل، آیه به فحوای وعظ و تذکّر پایان گرفته است: «یَعِظُکُمْ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ»، [1] و در آیات مدنی هم آنجا که احسان برای موضوع جزئی یا شخصی بیان شده، مخالفت و سرپیچی از آن به تنذیر، و موافقت و انجام آن به تبشیر، ختم شده است؛ قوله تعالی:
«وَ أَداءٌ إِلَیْهِ بِإِحْسانٍ ذلِکَ تَخْفِیفٌ مِنْ رَبِّکُمْ وَ رَحْمَةٌ فَمَنِ اعْتَدی بَعْدَ ذلِکَ فَلَهُ عَذابٌ أَلِیمٌ.»، [2] «تِلْکَ حُدُودُ اللَّهِ فَلا تَعْتَدُوها وَ مَنْ یَتَعَدَّ حُدُودَ اللَّهِ فَأُولئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ.»، [3] «وَ الَّذِینَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسانٍ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ وَ أَعَدَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی تَحْتَهَا الْأَنْهارُ خالِدِینَ فِیها أَبَداً ذلِکَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ.» [4]
از این تعلیل برمی‌آید که برای اجرای امر و دستوری که در فحوای وعظ و ارشاد است، لازم است کیفر مخالفت در برابر عدم اجرای آن و نیز پاداش موافقت و عمل به دستور و اجرای آن، اعلام، و همراه دستور بیان شود.

در آموزش فضایل اخلاقی اصول نه‌گانه زیر برای به فعلیت در آمدن فضیلت اخلاقی مورد نظر ضروری است: