نام کتاب : فرهنگ قرآن نویسنده : امامی، عبدالنبی جلد : 1 صفحه : 80
5. 4. ب- تعلیل عبادی و تعلیل حیاتی برای اجرای حکم قاطع
در اولین آیه مکّی در احسان مقید به والدین، حکم قاطع از جانب پروردگار
صادر شده است: «وَ قَضی رَبُّکَ»، و مقدم بر احسان به والدین، نهی از عبادت
غیر پروردگار، اولین موضوع در آن حکم قاطع است: «أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا
إِیَّاهُ.» در آیات مدنی که در آن احسان، مقید به والدین است، بعد از ذکر
احسان به والدین، با فصاحت و بلاغتی که خاصّ کلام اللّه مجید است، سایر
مستحقان احسان که به تدریج ذکر شدهاند، با بیانی الهی از شرک به پروردگار و
از عبادت غیر او نهی شده، و در آخرین آیه از این سری آیات، امر به عبادت
اللّه و نهی از شرک به او، هر دو با هم آمده است؛ قوله تعالی: «أَلَّا
تُشْرِکُوا بِهِ شَیْئاً وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً»، [1] «لا
تَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً وَ ذِی الْقُرْبی
وَ الْیَتامی وَ الْمَساکِینِ»، [2] «وَ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ لا
تُشْرِکُوا بِهِ شَیْئاً وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً وَ بِذِی الْقُرْبی
وَ الْیَتامی وَ الْمَساکِینِ وَ الْجارِ ذِی الْقُرْبی وَ الْجارِ
الْجُنُبِ وَ الصَّاحِبِ بِالْجَنْبِ وَ ابْنِ السَّبِیلِ وَ ما مَلَکَتْ
أَیْمانُکُمْ.» [3] در یک آیه که مقدّم بر احسان به والدین، با ضمیر
«نا»: «وَصَّیْنَا»، به «اللَّهَ» اشاره شده، بعد از توصیه به احسان به
والدین، آن احسان به نحو بلیغی تعلیل حیاتی گشته که چگونه مادر برای پرورش
فرزند تحمّل مصایب و مشکلات مینماید. قوله تعالی: «وَ وَصَّیْنَا
الْإِنْسانَ بِوالِدَیْهِ إِحْساناً حَمَلَتْهُ أُمُّهُ کُرْهاً وَ
وَضَعَتْهُ کُرْهاً وَ حَمْلُهُ وَ فِصالُهُ ثَلاثُونَ شَهْراً حَتَّی إِذا
بَلَغَ أَشُدَّهُ وَ بَلَغَ أَرْبَعِینَ سَنَةً قالَ رَبِّ أَوْزِعْنِی
أَنْ أَشْکُرَ نِعْمَتَکَ الَّتِی أَنْعَمْتَ عَلَیَّ وَ عَلی والِدَیَّ وَ
أَنْ أَعْمَلَ صالِحاً تَرْضاهُ وَ أَصْلِحْ لِی فِی ذُرِّیَّتِی إِنِّی
تُبْتُ إِلَیْکَ وَ إِنِّی مِنَ الْمُسْلِمِینَ.» [4] از این تعلیل عبادی و حیاتی برمیآید که لازمه احسان به والدین: اولا و در اصل: اعتقاد کامل و خالص به توحید الهی و عبادت خدای تعالی جلّ جلاله و احتراز نمودن از شریک قرار دادن در پرستش اوست؛
[1]. انعام/ 151: مدنی. [2]. بقره/ 83: مدنی. [3]. نساء/ 36: مدنی. [4]. احقاف/ 15: فقط همین آیه مدنی است.
نام کتاب : فرهنگ قرآن نویسنده : امامی، عبدالنبی جلد : 1 صفحه : 80