چنانچه در بين جماع يادش بيايد، يا ديگر مجبور نباشد، بايد فوراً از حال جماع خارج شود و اگر خارج نشود، روزۀ او باطل است (3) .

(1) فاضل: يا در خواب باشد. .

تبريزى: روزۀ او باطل نمى‌شود، ولى چنانچه در بين جماع يادش بيايد بايد فوراً از حال جماع خارج شود و اگر خارج نشود روزۀ او باطل است.

(2) [قسمت داخل پرانتز در رساله آيات عظام: فاضل و بهجت نيست]

(3) زنجانى: بلى، كسى كه مُكْرَه مى‌باشد و براى دفع شرّ ديگرى، جماع را اختيار مى‌كند، روزه‌اش باطل مى‌شود ولى كفاره ندارد.

گلپايگانى، صافى: مسأله اگر فراموش كند كه روزه است و جماع نمايد يا با او جماع نمايند، به طورى كه از اختيار او خارج باشد، روزۀ او باطل نمى‌شود ولى چنانچه در بين جماع يادش بيايد، يا در بين، مختار شود بايد فوراً از حال جماع خارج شود و اگر خارج نشود، روزه او باطل است و هم چنين اگر خودش از ترس جماع كند، روزه‌اش باطل مى‌شود.

3 استمناء

[مسأله 1588 اگر روزه دار استمناء كند]

مسأله 1588 اگر روزه دار استمناء كند يعنى با خود كارى كند كه منى از او بيرون آيد، روزه‌اش باطل مى‌شود.

خوئى، سيستانى، تبريزى، زنجانى: مسأله اگر روزه دار استمناء كند (معناى استمناء در مسأله [1572]گذشت) روزه‌اش باطل مى‌شود.

[مسأله 1589 اگر بى‌اختيار منى از او بيرون آيد]

مسأله 1589 اگر بى‌اختيار (1) منى از او بيرون آيد، روزه‌اش باطل نيست (2) . ولى اگر (3) كارى كند كه (4) بى‌اختيار منى از او بيرون آيد، روزه‌اش باطل مى‌شود (5) .

(1) مكارم: در حال خواب يا بيدارى. .

(2) خوئى، تبريزى، سيستانى، زنجانى، مكارم: بقيه مسأله ذكر نشده.

(3) بهجت: ولى اگر عمداً. .

(4) نورى: اگر كارى كند كه بر حسب عادت او. .

(5) بهجت: در صورتى كه بداند يا اطمينان داشته باشد كه به سبب آن كار، منى بى‌اختيار خارج خواهد شد.

[مسأله 1590 هر گاه روزه دار بداند كه اگر در روز بخوابد محتلم مى‌شود]

مسأله 1590 هر گاه روزه دار بداند كه اگر در روز بخوابد محتلم مى‌شود، يعنى در خواب منى از او بيرون مى‌آيد، مى‌تواند در روز بخوابد (1) و چنانچه بخوابد و محتلم هم بشود روزه‌اش صحيح است (2) .

اين مسأله در رسالۀ آيت اللّٰه بهجت نيست

(1) گلپايگانى، صافى: بنا بر احتياط مستحب نخوابد ولى اگر بخوابد، روزه‌اش باطل نمى‌شود.

خوئى، تبريزى، سيستانى، زنجانى: جايز است بخوابد هر چند به سبب نخوابيدن به زحمت نيفتد؛ و اگر محتلم شود روزه‌اش باطل نمى‌شود.

(2) فاضل: مخصوصاً اگر ترك خواب موجب حَرَج باشد.

[مسأله 1591 اگر روزه دار در حال بيرون آمدن منى از خواب بيدار شود]

مسأله 1591 اگر روزه دار در حال بيرون آمدن منى از خواب بيدار شود، واجب نيست از بيرون آمدن آن جلوگيرى كند.

اين مسأله در رسالۀ آيت اللّٰه بهجت نيست