50 اگر مأمومين بعد از خطبه يا در اثناى آن متفرق شوند به طورى كه كمتر از 5 نفر باقى بمانند و سپس برگردند تا عدد لازم كامل شود در صورتى كه مسماى خطبه محقق شده باشد اعادۀ خطبه واجب نيست، گرچه مدت تفرق طولانى باشد (1) . و در صورتى كه مسماى خطبه محقق نشده باشد اگر علت تفرق، انصراف مأمومين از نماز جمعه بوده احتياط واجب آن است كه پس از بازگشت آنها، امام، خطبه‌ها را از نو بخواند و لو اين كه مدت تفرق كم باشد و اگر علت تفرق و پراكندگى امرى نظير باران و غيره بوده در اين صورت اگر مدت آن به قدرى طولانى شود كه عرفاً به يكپارچگى خطبه لطمه بزند واجب است خطبه‌ها را از نو بخواند و الا خطبه قبلى را ادامه مى‌دهد و صحيح است.

(1) مكارم: اگر فاصله طولانى شود و موالات عرفيه به هم خورد اشكال دارد.

اراكى: مسأله اگر بعد از تحقّق مسمّاى واجب خطبه كه در مسأله [28]ذكر شد پراكنده شده‌اند اگر چه طول بكشد، اعادۀ خطبه لازم نيست و هم چنين اگر بعد از تمام شدن خطبه، پراكنده شده باشند. و اگر افراد تكميل‌كنندۀ عدد، قبل از تحقق صدق مسمّاى خطبه و يا در اثناء خطبه به خاطر انصراف از نماز جمعه متفرق شوند و سپس جمع گردند احتياطاً خطبۀ نماز دو مرتبه خوانده شود. و هم چنين در صورتى كه پراكنده شدن افراد شركت‌كننده به خاطر باران و امثال آن بوده لكن تفرّق آنقدر طولانى گردد كه در نزد عرف، اجتماع و وحدت صدق نكند در اين صوت نيز خطبه اعاده گردد و اما اگر وحدت و اجتماع صدق كند در اين صورت اعاده لازم نيست.

51 اگر در جايى نماز جمعه برگزار شد نبايد در فاصله‌اى كمتر از يك فرسخى آن نماز جمعۀ ديگرى منعقد شود. پس اگر با فاصله يك فرسخ دو نماز جمعه اقامه شود هر دو صحيح است. لازم به تذكر است كه ميزان در مسافت، محل نماز جمعه است نه شهرى كه نماز جمعه در آن تشكيل شده است. بنا بر اين در شهرهاى بزرگى كه طول آن چند فرسخ است مى‌توان چند نماز جمعه تشكيل داد.

اراكى: مسأله فاصله بين دو نماز جمعه از يك فرسخ بايد كمتر نباشد، اگر كمتر بود هر كدام كه ديرتر شروع كرده باشد باطل است، خواه از هم مطلع باشند يا نه و اگر هر دو مقارن هم در يك لحظه تكبيرة الاحرام بگويند هر دو نماز باطل است و اگر وقت باقى است مى‌توانند از نو نماز جمعه بخوانند و اگر وقت نماز جمعه گذشته، بايد نماز ظهر بخوانند.

52 احتياط مستحب آن است كه قبل از اقامه نماز جمعه مطمئن شوند كه در كمتر از حد مقرر نماز جمعه ديگرى قبل از آنها و يا مقارن آنها برگزار نشده و نمى‌شود.

اين مسأله در رساله آيت اللّٰه اراكى نيست 53 اگر دو نماز جمعه در يك زمان و با فاصله كمتر از حد معين يك فرسخ تشكيل شود هر دو باطل است. ولى اگر يكى از آنها قبلاً شروع شده و لو فقط تكبيرة الاحرام