فاضل: مسأله اگر بعد از اين كه كارى انجام دهد كه نماز را باطل مى‌كند يادش بيايد كه سلام نداده نمازش باطل است و اگر بعد از مدتى كه صورت نماز به هم خورده يادش بيايد كه سلام نداده در حالى كه هيچ كارى كه مبطل نماز باشد انجام نداده سلام بدهد و نمازش صحيح است و مستحب است دو سجده سهو به جا آورد.

ترتيب

[مسأله 1108 اگر عمداً ترتيب نماز را به هم بزند]

مسأله 1108 اگر عمداً ترتيب نماز را به هم بزند، مثلاً سوره را پيش از حمد بخواند، يا سجود را پيش از ركوع به جا آورد، نماز باطل مى‌شود (1) .

(1) بهجت: بنا بر احتياط.

گلپايگانى، صافى: مسأله اگر عمداً ترتيب نماز را به هم بزند و جزئى را كه ركن نيست جلوتر به جا آورد مثلاً سوره را پيش از حمد بخواند احتياط واجب آن است كه بعد از حمد سوره را دوباره بخواند و نماز را تمام كند و اعاده نمايد ولى اگر به همان سوره كه پيش از حمد خوانده اكتفا كند يا آن كه جزئى را كه ركن است به غير ترتيب به جا آورد و يا يك سجده را پيش از ركوع به جا آورد نماز باطل مى‌شود.

زنجانى: مسأله اگر عمداً ترتيب نماز را بهم بزند نمازش باطل مى‌شود؛ چه در مورد اجزاء واجب باشد، مثلاً سجود را پيش از ركوع به جا آورد، چه در مورد اجزاء مستحب باشد، مثلاً سوره را پيش از حمد بخواند يا قنوت را پيش از سوره بخواند.

مكارم: مسأله نمازگزار بايد كارهاى نماز را به ترتيبى كه در مسائل گذشته گفته شد، انجام دهد و اگر عمداً بر خلاف آن انجام دهد مثلاً سجود را قبل از ركوع، يا تشهّد را قبل از سجده انجام دهد نمازش باطل است و اگر از روى فراموشى باشد بايد تا داخل ركن بعد نشده برگردد و انجام دهد، به طورى كه ترتيب حاصل شود و اگر وارد ركن بعد شده نمازش صحيح است مگر آن كه جزء فراموش شده از اركان نماز باشد مثل اين كه ركوع را فراموش كند تا وارد سجدۀ دوّم شود كه در اين صورت نمازش باطل است.

[مسأله 1109 اگر ركنى از نماز را فراموش كند]

مسأله 1109 اگر ركنى از نماز را فراموش كند و ركن بعد از آن را به جا آورد، مثلاً پيش از آن كه ركوع كند دو سجده نمايد، نماز باطل است (1) .

(1) سيستانى: بنا بر احتياط.

مكارم: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1108.

زنجانى: مسأله اگر ركوع را فراموش كند و قبل از سجدۀ دوّم يادش بيايد، بايد برگردد و ركوع را انجام دهد و نمازش صحيح است و اگر بعد از اين كه براى سجده دوم سر را به زمين و مانند آن گذاشت يادش بيايد به احتياط واجب دو سجده را ناديده گرفته و پس از انجام ركوع و سجود نماز را تمام كند و پس از آن نماز را دوباره انجام دهد. اگر يك سجده يا دو سجده را فراموش كند و قبل از رسيدن به ركوع ركعت بعد يادش بيايد، بايد بازگشته و سجده فراموش شده را انجام دهد و نمازش صحيح است و اگر بعد از رسيدن به ركوع ركعت بعد يادش بيايد كه يك سجده را فراموش كرده، نماز را ادامه مى‌دهد و صحيح است و بعد از نماز قضاى سجدۀ فراموش شده و دو سجدۀ سهو به جا مى‌آورد و اگر يادش بيايد كه دو سجده از يك ركعت را فراموش كرده، نمازش باطل است.