ندارد، بايد سجده و تشهّد را به طور معمول به جا آورد و اگر مشقّت دارد، مى‌تواند در حالى كه ايستاده براى سجده با سر اشاره كند و تشهّد را ايستاده بخواند و اگر سجده و تشهّد را به طور معمول هم به جا آورد، نمازش صحيح است.

زنجانى: گل‌آلود. .

فاضل: مشقّتى كه معمولاً تحمّل نمى‌شود. .

گلپايگانى، صافى: بايد بنا بر احتياط لازم. .

زنجانى: اگر مشقّت زياد دارد. .

[كلمه مى‌تواند در رسالۀ آيت اللّٰه سيستانى نيست]

خوئى، تبريزى، سيستانى: و نمازش صحيح است.

گلپايگانى، صافى: و اگر در عين مشقّت. .

مكارم: مسأله هر گاه زمين گل باشد كه اگر بخواهد سجده كند بدن و لباس او آلوده مى‌شود مى‌تواند ايستاده نماز بخواند و براى سجده با سر اشاره كند.

[مسأله 1075 در ركعت اول و ركعت سومى كه تشهد ندارد]

مسأله 1075 در ركعت اول و ركعت سومى كه تشهد ندارد، مثل ركعت سوم نماز ظهر و عصر و عشا (1) اگر بعد از سجده دوم بدون آن كه مقدارى بنشيند براى ركعت بعد برخيزد نمازش صحيح است (2) ولى بنا بر احتياط واجب (3) بايد بعد از سجدۀ دوم قدرى بى‌حركت بنشيند و بعد برخيزد.

(1) اراكى: بايد بعد از سجدۀ دوّم قدرى بى‌حركت بنشيند و بعد برخيزد.

گلپايگانى، صافى، نورى: بنا بر احتياط واجب بايد بعد از سجده دوم قدرى بى‌حركت بنشيند و بعد برخيزد (گلپايگانى، صافى: و اين عمل را جلسه استراحت مى‌گويند) .

خوئى، زنجانى، تبريزى: احتياط مستحب ( سيستانى: احتياط واجب) اين است كه بعد از سجدۀ دوم قدرى بى‌حركت بنشيند و بعد برخيزد.

(2) بهجت: بنا بر أظهر. .

(3) بهجت: بنا بر احتياط مستحب. .

فاضل، مكارم: مسأله بعد از سجدۀ دوم در جايى كه تشهّد واجب نيست (فاضل: مثل ركعت سوم نماز ظهر و عصر و عشا) بهتر است لحظه‌اى بنشيند، سپس براى ركعت بعد برخيزد (فاضل: و اين عمل را جلسۀ استراحت مى‌گويند) .

چيزهايى كه سجده بر آنها صحيح است

[مسأله 1076 بايد بر زمين و چيزهاى غير خوراكى كه از زمين مى‌رويد]

مسأله 1076 بايد بر زمين و چيزهاى غير خوراكى كه از زمين مى‌رويد، مانند چوب و برگ درخت سجده كرد و سجده بر چيزهاى خوراكى و پوشاكى (1) صحيح نيست و نيز سجده كردن بر چيزهاى معدنى مانند طلا و نقره و عقيق و فيروزه باطل است (2) اما سجده كردن بر سنگهاى معدنى مانند سنگ مرمر و سنگهاى سياه اشكال ندارد.

(1) گلپايگانى، صافى: و معدنى مانند عقيق صحيح نيست. [پايان مسأله]