يك بلندى ايستاد و ضمن خطبه‌اى كوتاه و تكان دهنده گفت:

«يا ايُّهَا النَّاسُ! أَيْنَ الْمَفَرُّ؟ وَ البَحْرُ مِنْ وَرائِكُمْ وَ الْعَدُوُّ أَمامُكُمْ، فَلَيْسَ لَكُمْ وَ اللَّهِ إلَّا الصَّدْقُ و الصَّبْرُ، وَ اعْلَمُوا أَنَّكُمْ فى‌ هِذِهِ الْجَزيرَةِ اضْيَعُ مِنَ الْأَيْتامِ فى‌ مَأْدَبَةِ اللِّئامِ! وَ قَدِ اسْتَقْبَلَكُمْ عَدُوُّكُمْ بَجَيْشِهِ وَ أَسْلِحَتِهِ، وَ أَقْواتُهُ مَوْفُورَةٌ، وَ أَنْتُمْ لاوِزْرَ لَكُمْ غَيْرَ سُيُوفِكُمْ، وَ لا أَقْواتَ لَكُمْ غَيْرَما تَسْتَخْلِصُونَهُ مِنْ أَيْدى‌ أَعْدائِكُمْ؛ اى مردم! راهى براى فرار نيست! دريا پشت سر و دشمن پيش روى شماست! به خدا سوگند جز صداقت و شكيبائى راهى نداريد! بدانيد شما در اين جزيره بى‌پناه‌تر از يتيمان در كنار سفره لئيمان هستيد! دشمن شما با تمام قوا و سلاح به استقبال شما آمده و آذوقه فراوان دارد، امّا شما ياورى جز شمشيرها، و آذوقه‌اى جز آنچه از دست دشمن بيرون مى‌آوريد نداريد! (اكنون بينديشيد و تصميم بگيريد)» [1]

اين ابتكار چنان مؤثّر افتاد كه در همان روز با يك حمله سنگين و برق آسا دشمن را درهم شكستند، و راه خود را به پيش گشودند، و پايه‌هاى حكومت اسلامى را در

«اندلس» محكم ساختند. [2]

6- چاره‌جوئى در برابر حوادث پيش‌بينى نشده‌

در اين بخش از وظايف «مديريّت و فرماندهى»، مسائل مهمّى است كه بايد به آن توجّه كرد:

يك سازمان همانند بدن انسان است، كه در جريان كار، گاهى با موانع و عوارضى برخورد مى‌كند و بيمار مى‌شود، يا ناگهان با حالات شوك رو به رو مى‌گردد. مدير و

[1]- وفيات الاعيان ابن خلكان، ج 4، ص 404، طبع مصر- نفح الطيّب، ج 1، ص 225.

[2]- در اين باره به كتاب ارزنده «آندلس يا تاريخ حكومت مسلمين در اروپا» تأليف مرحوم دكتر محمّد ابراهيم آيتى مراجعه شود.