البتّه در جنگهاى امروز كه تاكتيكها دگرگون شده، مديريّت و سازماندهى جنگ بسيار گسترده‌تر و پيچيده‌تر است.

در سازماندهى، حتّى بايد براى جانشينان احتمالى روى فرض وقوع ضايعاتى در نفرات، دقيقاً مطالعه، و افرادى براى اين منظور تعيين گردند.

در جنگ «موته» كه پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم شخصاً شركت نكرد، علاوه بر اين كه «جعفر بن ابيطالب» را به عنوان فرمانده لشكر تعيين فرمود، دستور داد كه اگر براى جعفر، حادثه‌اى پيش آيد «زيد بن حارثه» جانشين او شود و اگر او نيز شهيد گردد. «عبداللَّه بن رَواحه» پرچم را به دست گيرد، و اگر براى او نيز، حادثه‌اى پيش آمد، مسلمانان نفر چهارمى را با مشورت برگزينند، و پيكار را در مقابل دشمن ادامه دهند. [1] چرا كه درگيرى در آن ميدان با سپاه عظيم روم بود كه اين گونه حوادث در آن پيش‌بينى مى‌شد. و همين طور هم شد.

در يك سازماندهى دقيق، بايد هيچ موضوع پيش‌بينى نشده از نظر تشكيلات و سازمان، در آن نباشد، بلكه براى هر حادثه عادى و غير عادى، مسؤول يا مسؤولانى تعيين شوند.

4- ايجاد هماهنگى‌

ديگر از وظائف مهمّ مدير، نقش هماهنگ كننده اوست، او در عين اين كه رابطه خود را با نفرات خويش (چه از طريق مستقيم يا غير مستقيم) بايد حفظ كند، نقش هماهنگ كننده را نيز بايد هرگز فراموش نكند، چرا كه مفردات خوب هرگز ضامن پيروزى نيست، بلكه يك تركيب صحيح و هماهنگ هميشه پيروز است.

براى پى بردن به اهمّيّت اين موضوع باز به «سير انفسى» مى‌پردازيم و نگاهى به تشكيلات بدن خود مى‌كنيم:

[1]- طبقات ابن سعد، ج 2، ص 128، طبع بيروت.