حديث معروف‌

آلَةُ الرِّياسَةِ سَعَةُ الصَّدْرِ؛

وسيله رياست، سعه صدر و گشادگى فكر است!» [1] را غالباً شنيده‌ايم.

نكته قابل توجّه اين كه: در بسيارى از روايات اسلامى «علم» و «حلم» در كنار هم به عنوان دو عامل موفّقيّت و پيروزى بيان شده، و «حلم» چيزى جز «ظرفيّت و سعه صدر» نيست.

در حديثى از پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله و سلم مى‌خوانيم:

«ما جُمِعَ شَى‌ءٌ افْضَل مِنْ حِلْمٍ الى‌ عِلْمٍ؛

هرگز دو چيز در كنار هم قرار نگرفته كه بهتر از «حلم» در كنار «علم» بوده باشد!» [2]

و در حديثى از امام صادق عليه السلام آمده است: «كَفى بِالْحِلْمِ ناصِراً؛ حلم براى ياورى انسان كافى است.» [3]

اهمّيّت اين صفت ويژه را- مانند هر صفت ديگر- از نقطه مقابل آن مى‌توان شناخت؛ نقطه مقابل سعه صدر و حلم، همان «تنگ نظرى»، «دستپاچگى»، «سختگيرى» و «كينه توزى» است كه اثرات فوق العاده منفى آنها در امر مديريّت و فرماندهى براى احدى پوشيده نيست.

ظرفيّت وسعه صدر پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم و امامان معصوم عليهم السلام به راستى براى همه دست اندركاران مديريّت و فرماندهى يك سرمشق بزرگ است.

هنگامى كه پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم در ميدان احُد سخت مجروح شده و از پيشانى و دندان مباركش خون مى‌ريزد، مالكيّت اعصاب خود را از دست نداده و براى امّت نادان دعاى هدايت مى‌كند و مى‌فرمايد:

«اللَّهُمَّ اهْدِ قَوْمى‌ فَإِنَّهُمْ لايَعْلَمُونَ»

[1]- نهج البلاغه، كلمات قصار، شماره 176.

[2] سفينة البحار، ج 1، صفحه 300، مادّه حلم.

[3] سفينة البحار، ج 1، صفحه 300، مادّه حلم.