جهت‌گيرى آن به اين سمت باشد.

گر چه مجازات و توبيخ هرگز نمى‌تواند نخستين واكنش در برابر افراد متخلّف باشد؛ بلكه، بايد قبل از هر چيز دست به دامان آموزشهاى فرهنگى زد.

و نه مى‌تواند مشكل تخلّفات و بى‌انضباطى‌ها و خيانتها را به طور كامل حل كند؛ ولى به هر حال، چيزى است كه چشم پوشى از آن به طور كلّى نيز براى هر تشكيلاتى خطرناك است؛ چرا كه هميشه «درصد» معيّنى از افراد هستند كه بدون اين «عامل باز دارنده» و يا لااقل «ترس از آن» انجام وظيفه نمى‌كنند.

براى اين كه مديران بتوانند از «توبيخ و تنبيه» به هدفهاى تربيتى مورد نظر برسند، رعايت اصول زير مناسب به نظر مى‌رسد:

1- تنبيه هميشه بايد مقطعى باشد يعنى راه را به روى افراد متخلّف براى اصلاح خويشتن نبندد.

جالب است كه در قرآن مجيد در بسيارى از آيات، بعد از مجازاتهاى شديد، بلافاصله توبه‌كاران را استثناء مى‌كند؛ يعنى راه را به روى گنهكاران باز نگاه مى‌دارد. جمله‌ «الَّا الَّذينَ تابُوا» (يا مشابه آن) در آيات زيادى از قرآن به همين منظور آمده است.

2- توبيخ و مجازات نبايد حسّ كينه‌توزى افراد را برانگيزد؛ و در عين حال قاطعيّت مديريّت ايجاب مى‌كند كه در اين مورد گرفتار وسوسه نشود و از ترس كينه توزيهاى آينده، بكلّى چشم از مجازات يا توبيخ متخلّفان و گنهكاران نپوشد و گرنه سازمان تشكيلاتش به فساد مى‌گرايد.

3- رعايت تناسب ميان «جرم» و «جريمه»، از مسلّم‌ترين مسائل اسلامى و تشكيلاتى است كه دقّت در باب حدود و ديات در فقه اسلام، اين معنى را كاملًا مشخّص مى‌كند.

4- اصل در توبيخ اين است كه خصوصى باشد به عكس تشويق، ولى مواردى‌