پاسخ‌

تمام ايراد فوق متّكى به كلمه «ثم» است كه در لغت عرب به اصطلاح براى «ترتيب و تراخى» يعنى «به دنبال آمدن چيزى با فاصله» مى‌باشد، در حالى كه در ادبيات عرب مى‌خوانيم كه لازم نيست اين ترتيب و تأخير از نظر وجود خارجى بوده باشد، بلكه بسيارى اوقات كلمه «ثم» براى تأخير ذكرى، يعنى تأخير در بيان و ذكر توضيح مطلب مى‌باشد و اين موضوع شواهد بسيارى دارد.

گواه اين سخن اينكه از آيات ديگر قرآن به خوبى برمى‌آيد كه آفرينش مواد غذائى روى زمين و پيدايش كوهها پيش از آفرينش آسمانها و كواكب عالم بالا نبوده، بلكه بعد از آن بوده است چنانكه مى‌فرمايد:

ءَ أَنْتُمْ أَشَدُّ خَلْقًا أَمِ السَّماءُ بَناها ... وَ اْلأَرْضَ بَعْدَ ذلِكَ دَحاها أَخْرَجَ مِنْها ماءَها وَ مَرْعاها (نازعات- 27- 32): آيا آفرينش شما محكمتر (و مهمتر) است يا آسمان؟ خداوند آن را بنا نهاد، سپس بعد از آن زمين را گسترش داد و آب و گياه از آن خارج ساخت و كوهها را مستحكم بنا نمود ...»

از اين آيات- با توجه به كلمه «بعد ذلك»- به خوبى استفاده ميشود كه گسترش كره زمين و توليد گياهان و مواد غذائى و پيدايش كوهها همه بعد از آفرينش آسمانها بوده است. و اين خود نشانه روشنى است كه «ثم» در آيه قبل براى ترتيب و تأخير ذكرى بوده است نه تأخير خارجى.

7- قرآن و زندگى در كرات ديگر

آيا حيات و زندگى مخصوص كره زمين است و تمام اين كرات جهان‌