عدل الهى‌

مطالب بيان شده در بحث حكمت خداوند، تا اندازه زيادى ما را از بحث كردن درباره عدالت خداوند بى‌نياز مى ‌كند. اما بد نيست حداقل به صورت فشرده بحثى داشته باشيم.

ظلم كردن دلايلى دارد كه مى ‌توان به اين صورت بيان كرد:

شخصى‌ «ضعيف و زبون و ناتوان» است. او نمى ‌تواند به طور عادى به منظور خود نائل شود فلذا با پايمال كردن حقوق ديگران و تعدى و ستم كردن بر آنها، نيازمنديهاى خود را تأمين مى ‌كند.

شخصى ظلم مى ‌كند نه به اين دليل كه ضعيف و ناتوان است بلكه چون‌ «نادان و جاهل» است، ظلم مى ‌كند. در واقع يكى ديگر از سرچشمه‌هاى ظلم، جهل و نادانى است.

البته، ممكن است شخصى ظلم كند و هيچ كدام از دلايل فوق هم درباره او صدق نكند. مثلًا، تنها به خاطر انگيزه‌ها و عوامل پست شخصى و روحى بر ديگران ظلم مى ‌كند. در اين مورد عواملى مانند كينه‌توزى، بخل، حسد و حس حقارت دست در كارند.

اكنون با در نظر گرفتن اين عوامل باز مى ‌توان گفت خداوند ظلم مى ‌كند؟ حقيقت اين است كه با كمى تأمل به خوبى مى ‌فهميم هيچ‌