به سوى حق مى‌رود. [1]

در اين‌كه منظور از «يَدْعُ» (مى‌خواند) در اين‌جا چيست؟ بعضى از مفسّران گفته‌اند مراد هرگونه طلب كردن است، خواه به لفظ دعا باشد كه از خدا بخواهد، يا عملًا به دنبال آن برود، چرا كه همه اينها را دعا مى‌گويند. [2]

ولى از بعضى از تفاسير استفاده مى‌شود كه منظور همان دعا كردن و تقاضا از خدا نمودن است، و لذا در شأن نزول آيه گفته‌اند كه اين آيه درباره «نضر بن حارث» از مشركان معروف عرب نازل شد كه گفت: «اللّهُمَّ انْ كانَ هذا هُوَ الْحَقَّ مِنْ عِنْدِكَ فَأَمْطِرْ عَلَيْنا حِجارَةًمِنَ السَّماءِ؛ خداوندا اگر آنچه را محمّد صلى الله عليه و آله و سلم مى‌گويد حق است و از ناحيه تو، بارانى از سنگ از آسمان بر سر ما نازل كن» (انفال/ 32). اين دعا مستجاب شد و او هلاك گشت. [3]

مرحوم طبرسى در مجمع البيان نيز هر دو تفسير را ذكر كرده، و ظاهراً مفهوم آيه گسترده است و هر دو را شامل مى‌شود.

در حديثى از امام صادق عليه السلام در تفسير اين آيه مى‌خوانيم كه فرمود: «وَاعْرِفْ طَرِيْقَ نَجاتِكَ وَهَلاكِكَ، كَىْ لا تَدْعُوا اللَّهَ بِشَىٍ عَسى‌ فِيْهِ هَلاكُكَ وَأَنْتَ تُظُنُّ أَنَّ فِيْهِ نَجاتُكَ، قالَ اللَّهُ تَعالى‌: وَيَدْعُ الأَنْسانُ بِالشَّرِ دُعائَهُ بِالْخَيْرِ وَ كانَ الأَنْسانُ عَجُولًا؛

راه نجات و هلاك خود را (با دقت و بررسى كامل) بشناس، مبادا چيزى از خدا طلب كنى كه هلاك تو در آن است، در حالى كه گمان مى‌كنى مايه نجات توست، خداوند متعال مى‌فرمايد:

انسان شر را آن گونه طلب مى‌كند كه خير را مى‌طلبد و انسان عجول است». [4]

در حديث ديگرى آمده است كه حضرت آدم به فرزندان خود چنين نصيحت كرد: «كُلَّ عَمَلٍ تُريْدُونَ أَنْ تَعْمَلُوا فَقِفُوا لَهُ ساعةً فَانِّى لَوْ وَقَفْتُ ساعةً لَمْ يَكُنْ أَصابَنِى ما أَصابَنِى!؛ هر كارى را كه مى‌خواهيد انجام دهيد ساعتى درنگ و انديشه كنيد، چرا كه اگر من‌

[1]. الميزان، جلد 13، صفحه 51 (با تلخيص).

[2]. همان مدرك، صفحه 50- و از آن‌جا كه باء در «بالشر و بالخير» باء صله است معناى جمله اين مى‌شود يدع الشر كدعائه الخير.

[3]. تفسير قرطبى، جلد 6، صفحه 3841 و فخر رازى، جلد 20 صفحه 162.

[4]. نورالثقلين، جلد 3، صفحه 141.