به معناى «روح» است كه مركز ادراكات انسان مى‌باشد، منتها در قرآن مجيد مراحلى براى نفس ذكر شده: نفس اماره، همان روح سركشى كه انسان را به كارهاى زشت و گناه ترغيب مى‌كند، و «نفس لوامة» كه بعد از آلودگى به گناه پشيمان مى‌گردد و در مقام سرزنش و ملامت خود بر مى‌آيد كه در اين مرحله در فارسى امروز به آن وجدان مى‌گوييم، و «نفس مطمئنه» همان روحى كه كاملًا بر شهوات مسلّط است و به مرحله اطمينان و آرامش رسيده است.

از مجموع آنچه گفته شد به خوبى استفاده مى‌شود كه قرآن مجيد تعبيرهاى بسيار متنوعى از عقل و خرد دارد كه هر كدام به يكى از ابعاد اين گوهر نفسانى اشاره مى‌كند، و به تعبير ديگر هر كدام از اين واژه‌ها به يكى از ابعاد عقل و خرد آدمى مربوط است.

از آن‌جا كه اين قوه مرموز الهى انسان را از زشتى‌ها باز مى‌دارد به آن عقل و نهى گفته مى‌شود.

و از آن‌جا كه دائماً در دگرگونى است به آن «قلب»، و از آن‌جا كه قسمت اعلاى وجود انسان به آن «صدر» گفته‌اند.

و از آن‌جا كه رابطه نزديكى با حيات دارد «روح» و «نفس» و هنگامى كه به مرحله خلوص برسد و خالص گردد به آن «لب» مى‌گويند و سرانجام هنگامى كه پخته شود به آن «فؤاد» اطلاق مى‌شود.

و از اين بيان نتيجه مى‌گيريم كه به كار بردن اين واژه‌هاى گوناگون و متنوع بى‌حساب نيست، و كاملًا هماهنگ با مطلبى است كه در هر آيه تعقيب مى‌شود، و اين از شگفتى‌هاى قرآن مجيد است كه انسان در بررسى‌هاى تفسير موضوعى به آن واقف مى‌گردد.