1- دنياى متغيّر با قوانين ثابت اسلام چگونه سازگار است؟

سؤال‌

تغيير و تحوّل جامعه‌ها امرى است قطعى و اجتناب‌ناپذير، در اين صورت چگونه مى‌توان يك اجتماع متغيّر و ناپايدار را با قوانين ثابت و يكنواخت اداره نمود؟

پاسخ‌

اين سؤال براى هر فردى كه آشنايى مختصرى با علوم اجتماعى دارد و وضع ناپايدارى رسوم و عادات و صنعت و تكنيك جامعه‌ها را از نزديك مشاهده مى‌نمايد، مطرح مى‌باشد. گذشته از اين، خود اين پرسش يكى از سؤالاتى است كه پيرامون خاتميّت پيامبر اسلام مطرح شده و علما و دانشمندان اسلامى پيرامون آن بحث‌هاى مفصّل و طولانى دارند و در برخى از شماره‌هاى مجلّه مكتب اسلام به مناسبت‌هاى مختلفى پيرامون آن بحث شده است. [1] اين اشكال در حقيقت همان ايرادى است كه بعضى از مسيحيان نيز دارند.

مثلًا پروفسور «جان الدر» در مقدّمه كتاب باستان‌شناسى كتاب مقدّس، در مقام پوزش‌طلبى كه «چرا حضرت مسيح براى بشريّت قوانين اجتماعى نياورد» به اين سؤال توجّه نموده و مى‌نويسد: جامعه‌هاى متغيّر و متحوّل را نمى‌توان با يك‌

[1]. به شماره‌هاى 5 و 6 و 7 سال دوّم و همچنين به شماره 11 سال ششم مراجعه فرماييد.