و 31 دقيقه است. خلاصه، در تمام قصبات و بلاد عراق همه جا قبله متمايل به طرف راست نقطه جنوب است.

شرح اين بيان محقّق حلّى را توضيح دهيد؟

پاسخ‌

اوّلًا: منظور از تمايل به طرف چپ كه براى اهل عراق مستحب است اين نيست كه از نقطه جنوب به طرف مغرب يا مشرق منحرف شوند تا منافاتى با انحراف قبله عراق از نقطه جنوب به طرف مغرب داشته باشد، بلكه منظور تمايل از نقطه قبله به طرف دست چپ قبله است و تفاوت اين دو بسيار است. (دقّت كنيد)

ثانياً: در مورد اين كه چرا براى اهل عراق مستحب است از نقطه قبله كمى متمايل به چپ شوند، فقها و بزرگان ما دو جهت ذكر كرده‌اند:

1-/ نظريّه‌اى كه مرحوم علّامه مجلسى در بحارالانوار (در كتاب صلاة) بيان فرموده و حاصل آن اين است: ممكن است علّت انحراف اين باشد كه محراب‌هاى مساجد كوفه و ساير بلاد عراق در آن زمان غالباً منحرف و متمايل به طرف راست ساخته شده بود (گرچه اين انحراف به مقدارى نبود كه نماز را باطل كند) ولى ائمّه عليهم السلام براى اين كه مردم نقطه حقيقى قبله را درك كنند و ضمناً مخالفتى با دستگاه خلفا كه بيشتر آن مساجد در زمان آنها و به فرمان آنها ساخته شده بود نكرده باشند، اين دستور را صادر نمودند.

بديهى است فايده دستور فوق اين بود كه بدون ابزار مخالفت با خلفا، مردم بتوانند از فضيلت توجّه به نقطه واقعى قبله بهره‌مند گردند.

2-/ نظريّه‌اى است كه از بعضى روايات استفاده مى‌شود و خلاصه آن چنين است:

حدود حريم كعبه از طرف راست دو ميل و از طرف چپ چهار ميل است، يعنى اين مقدار حايز احترام معنوى خاصّى است. (البتّه اين موضوع مربوط به حدود