چيزى كم ندارد كه ما برايش فراهم سازيم و نه ما چيزى داريم كه او نداشته باشد و به او بدهيم، آنچه به ما مى‌رسد خزانه اصلى‌اش پيش اوست و به اندازه معيّنى كه صلاح مى‌داند به ما مى‌دهد: «وَ انْ مِنْ شَىْ‌ءٍ الّا عِنْدَنَا خَزَائِنُهُ وَ مَا نُنَزِّلُهُ الّا بِقَدَرٍ مَعْلُومٍ؛ و خزاين همه چيز تنها نزد ماست؛ ولى ما جز به اندازه معيّن آن را نازل نمى‌كنيم». [1] آيا يك قطره آب كه از درياى بيكرانى مايه گرفته، مى‌تواند چيزى به دريا ببخشد و يا آينه كوچكى كه در برابر آفتاب قرار گرفته، مى‌تواند به آن نور بدهد. همه ما انسانها هر قدر پر قدرت باشيم حكم آن قطره كوچك يا آن آينه را داريم.

بنابر اين، اگر فايده و نتيجه‌اى در اين احكام و مقرّرات وجود دارد مخصوص ما و مربوط به ماست.

از سوى ديگر، ما نه تنها جسميم كه هر دستورى از طرف خدا آمده است براى تربيت جسم و پرورش اندام ما و مزاياى بهداشتى باشد و نه تنها روحيم كه همه به خاطر آثار معنوى آنها تشريع گردد.

بلكه مجموعه‌اى هستيم از جسم و جان و روح و تن و طبعاً دستورات آسمانى ما جامع ميان مادّه و معنا و براى تكميل هر دو جنبه است.

بنابر اين، هم آنها كه براى همه دستورهاى اسلام تنها در جستجوى فوايد طبّى و بهداشتى و يا منافع اقتصادى و مادّى هستند و حتّى نمازها و نيايش‌ها و راز و نياز با خدا را تنها به خاطر اثرات مفيد «روان تنى» و وسيله‌اى براى تسكين آلام روحى و دردها و اضطراب‌ها مى‌دانند و جز اينها نتيجه‌اى براى آن نمى‌جويند گمراهند و هم آنها كه حتّى استحباب پوشيدن لباس نظيف و گرفتن ناخن و زدودن تار عنكبوت و نخوردن آب از كوزه شكسته و پرهيز از آبى كه خودش يا ديگرى در آن غسل كرده است را مربوط به آثار اخلاقى و معنوى و روحانى مخصوصى كه‌

[1]. سوره حجر، آيه 21.