تأثيرى در حال عمل دارد و يك عمل نيك همواره به حال جامعه مفيد و سودمند خواهد بود-/ خواه عامل آن موحّد يا مشرك، مسلمان يا غير مسلمان باشد.

2-/ در برابر اين گروه، دسته ديگرى هستند كه براى اين نوع اعمال انسانى حتّى در صورتى كه با نيّت پاك توأم باشد، كوچكترين ارزشى قائل نشده و همه را ناديده مى‌گيرند و به حكم اين كه از عقايد صحيح برخوردار نيستند كارهاى خوب آنان بى ارزش خواهد بود.

ولى هر دو طرز تفكّر در نقطه مقابل يكديگر قرار گرفته‌اند، نادرست است و نظر سوّمى در اين‌جا هست كه منطقى به نظر مى‌رسد:

هر كار خوبى كه انجام شود دو جنبه دارد:

1-/ جنبه شخصى و منافعى كه به خود انسان باز مى‌گردد.

2-/ جنبه اجتماعى كه فايده آن مربوط به عموم بشر بوده و همه افراد از آن بهره‌مند مى‌گردند.

هرگاه هدف مخترعان و مكتشفان از زحمات توان‌فرسايى كه در طريق كشف حقايق و اختراع صنايع تحمّل مى‌كنند، اين باشد كه در ميان جامعه انسانى، نام و شهرتى پيدا كنند و يا از درآمدهاى مادّى اختراعات و اكتشافات خود بهره‌اى ببرند، در اين صورت آنان پاداش خود را دريافت داشته‌اند و به هدف نهايى و مقصد خويش رسيده‌اند ديگر معنا ندارد كه در روز رستاخيز از خداوند پاداش بطلبند؛ زيرا فرض اين است كه آنها در اين خدمت، خدا و جامعه بشرى را در نظر نداشته و هرگز به فكر آن نيز نبوده‌اند، بلكه محرّك و انگيزه آنان همان شهرت و نام و پول و درآمدهاى مادّى بوده است و فرض اين است كه به چنين اهداف مادّى خود رسيده‌اند.

ولى هرگاه محرّك آنان در كاوش‌هاى علمى و خدمات اجتماعى اين بوده باشد كه در راه رفاه و آسايش بندگان خدا كارى انجام دهند، گره‌هاى كور زندگى و