«الْقَبْرُ رَوْضَة مِنْ رِياضِ الْجَنَّةِ اوْ حُفْرَةِ مِنْ حُفَرِ النّيران؛ قبر يا باغى است از باغ‌هاى بهشت، يا حفره‌اى از حفره‌هاى دوزخ». [1]

43- پاداش‌هاى معنوى و مادّى‌

ما معتقديم: پاداش‌هاى قيامت هم جنبه مادّى دارد و هم جنبه معنوى، چرا كه معاد نيز هم روحانى و هم جسمانى است.

آنچه در قرآن مجيد و روايات اسلامى درباره باغ‌هاى بهشتى كه نهرها از زير درختانش جارى هستند «جَنّاتٍ تَجْرى مِنْ تَحْتِهَا الانْهارُ» [2] باغ‌هايى كه ميوه‌هاى آن و سايه هايش جاودانى است‌ «اكُلُها دائِم وَ ظِلُّها» [3] و براى افراد با ايمان همسران خوب بهشتى وجود دارد «وَ ازْواج مُطَهَّرَة» [4] و مانند آن آمده است، و همچنين آنچه درباره آتش سوزان دوزخ و مجازات‌هاى دردناك آن ديده مى‌شود، همه ناظر به جنبه‌هاى مادّى پاداش و كيفر آن جهان است.

ولى از آن مهم‌تر، پاداش‌هاى معنوى، انوار معرفت الهى و قرب روحانى پروردگار و جلوه‌هاى جمال و جلال اوست؛ همان لذّاتى است كه با هيچ زبان و بيانى، قابل توصيف نيست.

در بعضى آيات قرآن بعد از بيان بخشى از نعمت‌هاى مادّى بهشت‌

[1]. صحيح ترمذى، جلد 4، كتاب صفة القيامة، باب 26، حديث 2460، در منابع شيعه اين حديث گاه از اميرمؤمنان على عليه السلام و گاه از امام على بن الحسين عليه السلام نقل شده است (بحارالانوار، جلد 6، صفحه 214 و 218)

[2]. سوره توبه، آيه 89

[3]. سوره رعد، آيه 35

[4]. سوره آل‌عمران، آيه 15