اين همان چيزى است كه ما از مكتب ائمه اهل بيت عليهم السلام نيز آموخته‌ايم كه به ما فرموده‌اند: نه جبر مطلق صحيح است و نه تفويض و واگذارى مطلق، بلكه چيزى در ميان اين دو است: «لا جبر و لا تفويض ولكن امر بين امرين». [1]

د: توحيد عبادت‌

يعنى؛ عبادت مخصوص خداست و هيچ معبودى جز ذات پاك او وجود ندارد، اين شاخه توحيد از مهمترين شاخه‌هاى آن محسوب مى‌شود، و پيامبران الهى بيشتر روى آن تكيه كرده‌اند: «وَ ما امِرُوا الّا لِيَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصينَ لَهُ الدّينَ حُنَفاءَ ... وَ ذِلِكَ دينُ الْقَيِّمَةِ؛ به آنها (پيامبران) جز اين دستورى داده نشد كه تنها خدا را بپرستند، و دين خود را براى او خالص كنند و از شرك به توحيد باز گردند ... و اين است آيين پايدار الهى»! [2]

براى پيمودن مراحل تكامل اخلاق و عرفان، توحيد از اين هم عميق‌تر مى‌شود و به جايى مى‌رسد كه انسان بايد تنها به خدا دل ببندد، در همه جا او را بطلبد و جز به او نينديشد و چيزى او را از خدا به خود مشغول نسازد: «كُلَّما شَغَلَكَ عَنِ اللَّهِ فَهُو صَنَمُكَ؛ هر چيز تو را به خود مشغول سازد و از خدا دور كند، بت توست».

ما معتقديم: شاخه‌هاى توحيد منحصر به اين چهار شاخه نيست، بلكه‌ توحيد مالكيّت‌ (يعنى همه چيز از آن خداست) «للَّهِ ما فِى‌

[1]. اصول كافى، جلد اوّل، صفحه 160 (باب الجبر و القدر و الامر بين الامرين)

[2]. سوره بيّنه، آيه 5