قرآن مهم‌ترین هدف انبیای الهی را، تزکیه و اصلاح نفوس بشری دانسته (یزکّیهم) و پیامبر گرامی اسلام نیز، هدف از بعثت خود را به اتمام رساندن کرامت‌های اخلاقی معرفی کرده است (انّما بعثت لاتمم مکارم الاخلاق) بر این اساس مهم‌ترین برنامه مذهب، تربیت اخلاقی انسان‌ها است و حج یک برنامه تربیتی است که می‌تواند با آموزه‌های جامع و سازنده خود، انسان‌های نمونه و کاملی بپروراند و درس‌ها و پیام‌های اخلاقی فراوانی، برای حج‌گزاران داشته باشد.
اگر حج به صورت صحیح و با محتوای دقیق، کامل و واقعی انجام شود، روح انسان را لطیف، اراده او را قوی، نفس وی را پاک و منزّه و غرایز طغیانگر او را تعدیل و کنترل می‌کند. به عنوان نمونه: پرهیز از محرّمات احرام و دقت فراوان درعمل به وظایف شخص محرم، تمرین عملی در راستای ریاضت و طهارت نفس است و باعث می‌شود، شخص در برابر وسوسه‌های شیطانی و خواسته‌های نفسانی، مقاومت کند و این را ذخیره‌ای برای روزهای آتی قرار دهد.
مهم‌ترین سفارش امام صادق (ع) به حج‌گزاران، پاکسازی درون و