كلماتى آموخت تا آنها را بگويد و توبه‌اش پذيرفته شود.

(إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ‌)- او پذيرنده توبه‌هاست كه توبه‌اى را پس از توبه‌اى ديگر قبول مى‌كند يا پذيرنده توبه از گناه است هر چه آن گناه بزرگ باشد و از عذاب آن چشم مى‌پوشد و او مهربان است و نكته كلمه «الرحيم» اين است كه اين لطف و پذيرش توبه فقط از روى صفت رحيميّت و مهر الهى واقع ميشود.

حسن بصرى مى‌گويد: خدا آدم را جز براى زندگى در زمين نيافريده بود.

بطورى كه اگر اين گناه را هم مرتكب نميشد بهر حال از بهشت بيرون مى‌آمد و در زمين زندگى مى‌نمود. ولى ديگران معتقدند كه خدا آدم را آفريد كه اگر گناه كند در زمين و اگر نه در عالمى ديگر زندگى كند.

توبه و شرايط آن‌

از شروط توبه پشيمانى بر گذشته از گناه است و تصميم بر اين كه ديگر به آن كار زشت باز نگردد و همه مسلمانان اتّفاق دارند كه اين نوع توبه سبب از بين رفتن عقاب و عذاب مى‌باشد و اما در غير آن اختلاف نموده‌اند.

توبه از هر كار گناه و نافرمانى خدا، واجب است ولى از ترك مستحبّات نيز بنظر ما صحيح و معقول مى‌باشد و معنايش اين است كه آن مستحبّ را پس از آن انجام خواهد داد و توبه پيامبران كه در قرآن كريم آمده همه به اين معنا برميگردد.

از نظر ما پذيرش توبه از طرف خدا و چشم پوشى از عذاب، فقط روى لطف و مهر و تفضّل الهى است نه اينكه بر او واجب باشد.

اما معتزله پذيرش توبه را بر خدا واجب ميدانند و ميگويند خدا بآن وعده داده است و هيچگاه از وعده‌اش تخلف نميكند اگر چه خود وعده‌اش روى تفضّل باشد.

توبه از يك گناه و ارتكاب گناه ديگر!

بيشتر متكلّمان توبه از يك گناه را با ارتكاب گناه ديگر با دانستن قبح و زشتى آن صحيح و درست ميدانند و ميگويند همانطور كه جائز است كسى كار حرامى را انجام ندهد در حالى كه حرام ديگرى را مرتكب ميشود و ميداند كه حرام است همچنين‌