اولين نمايشگاه مراكز علمي ـ پژوهشي حوزه‌ي علميه‌ي قم

عمق دادن به تحقيقات، روز آمد ساختن آن‌ها و اطلاع رساني سريع و مناسب از رسالت‌هاي عمده‌ي مراكز پژوهشي است و معاونت پژوهشي مركز مديريت حوزه‌ي علميه‌ي قم، با برپايي اولين نمايشگاه مراكز علمي ـ پژوهشي حوزه، گامي مثبت در اين مسير برداشته است. آنچه پي مي‌آيد گزارشي از اهداف، فعاليت و ديدگاه‌هاي مختلف درباره‌ي اين نمايشگاه است.

مراسم گشايش
اولين نمايشگاه مراكز علمي ـ پژوهشي حوزه‌ي علميه‌ي قم هم زمان با سالروز ميلاد پنجمين ستارهي فروزان امامت و ولايت حضرت امام محمد باقر ـ عليه السلام ـ گشايش يافت. در اولين روز بر پايي، حجت الاسلام خالق‌پور، دبير ستد برگزاري نمايشگاه، با اشاره به تلاش‌هاي انجام گرفته، گفت: كتاب بشير 79 ـ كه 168 مركز پژوهشي را به طور خلاصه معرفي مي‌كند ـ نخستين ره آورد اين كوشش است. وي افزود: اين نمايشگاه به مدت يك هفته از نهم تا چهاردهم معر ماه در مجتمع امام خميني (ره) برگزار شد و مراكز پژوهشي حوزه‌ي علميه قم آثار خويش را در 73 غرفه ارائه كردند. در كنار نمايشگاه، به درخواست مراكز، كنفرانس‌هايي نيز برگزار گرديد. و اين امكان براي مراكزي كه تقاضاي كنفرانس داشته‌اند فراهم گرديده است تا بتوانند علاوه بر معرفي مركز خود از نظرات بازديد كنندگان نيز استفاده نمايند. انتشار ويژه‌نامه‌ي نمايشگاه، ارائه بروشور و فرم نظر خواهي را از ديگر فعاليت‌هاي ستاد برگزاري نمايشگاه بود.
سپس حجت الاسلام و المسلمين بوشهري، رئيس مركز مديريت حوزه‌ي علميه‌ي قم، با سپاس از مقام معظم رهبري و مراجع بزرگوار تقليد ـ كه مشوق برگزاري نمايشگاه بودند ـ اظهار داشت: محققان و پژوهش‌گران جوان و عالمان فرهيخته بر اساس تكليف دست به دست هم داده و امروز را در مقايسه به گذشته بسيار زيبا جلوه داده‌اند؛ اما هنوز آغاز راه است.
وي، ضمن اشاره به پراكندگي مرامز پژوهشي، تاكيد كرد: اطمينان مي‌دهم اين كار، كاري نيست كه جلو قلمرو مراكز پژوهسي را بگيرد.
حجت الالسلام و المسلمين بوشهري همچنين بر عزم جدي حوزه در فراهم آوردن تسهيلات و امكانات براي مراكز پژوهشي تأكيد كرد.
رئيس مركزمديريت حوزه‌علميه قم، نمايش توان‌مندي مراكز علمي ـ پژوهشي، عرضه‌ي محصولات و فعاليت‌هاي مراكز،آشنايي مراكزبا تازه‌هاي نشر، آشنايي با ظرفيت مراكز تحقيقاتي و ايجاد ارتباط ميان مراكز پژوهشي حوزه را از مهم‌ترين اهداف برگزاري نمايشگاه بر شمرد.
آقاي حسيني بوشهري، ضمن اظهار ناخرسندي از بها ندادن به رشته‌هايي جز فقه و اصول گفت: تحقيقات بايد كاربردي و جمعي باشد.
وي از روند موازي كاري در زمينه‌ي پژوهش‌ها انتقاد كرد و با اظهار نگراني از برخي فعاليت‌هاي پژوهشي گفت: هنر محققان و پژوهشگران حوزه بايد اين باشد كه با اتكا به كارهاي قوي، تحقيقاتي جديد ارائه دهند.
در ادامه‌ي مراسم، آيت اللّه‌استادي، عضو جامعه‌ي مدرسين و سخنگوي شوراي نگهبان، با اشاره به روند پژوهش در گذشته‌ي حوزه‌هاي علميه، همگي را به ارزيابي گذشته و حال فراخواند.
وي، با گلاي از برخي تفكرات و كارهاي سطحي، از مراكز پژوهشي خواست به تربيت محققان و پژوهش گران بپردازند.
آيت اللّه‌ استادي همچنين خواستار ارج نهادن به محققان گرديد و تأكيد كرد: مركزي كه مي‌خواهد به شبهات پاسخ مي‌دهد خود نيايد شبهه افكني كند.
در ادامه‌ي اين مراسم، شركت كنندگان از غرفه‌هاي نمايشگاه بازديد كردند و در جريان فعاليت‌هاي مراكز تحقيقاتي قرار گرفتند.

نمايشگاه، زمينه‌ها، اهداف و چشم انداز آينده
حجت الاسلام خالق‌پور، دبير ستاد برگزاري نمايشگاه، در پاسخ به پرسشي در مورد زمينه‌هاي برپايي نمايشگاه گفت: همان طور كه مي‌دانيد، يكي از مديريت‌هاي تابع معاونت پژوهشي مديريت حوزه‌ي علميه‌ي قم، مديريت سازمان دهي تحقيقات است و يكي از مهم‌ترين اهداف اين مديريت، سازمان دهي تحقيقات و راه اندازي تشكيلاتي به نام مجمع هم‌آهنگي مراكز تحقيقاتي است كه نمايندگان مراكز پژوهشي در اين مجمع حضور پيدا مي‌كنند.
وي، با اشاره به جلسات مقدماتي با 22 مركز، افزود: پيشنهاد آقايان اين بود كه در كنار كار مطالعاتي برنامه‌يي عملي نيز در دستور كار قرار گيرد. به اين ترتيب طرح برگزاري نمايشگاه مراكز علمي ـ پژوهشي حوزه‌ي علميه‌ي قم به جلسه اراده شد.

اهداف نمايشگاه
دبير ستاد نمايشگاه در ادامه، ضمن اشاره به ريشه‌هاي پژوهش در حوزه‌هاي علميه‌ي شيعي، درباره‌ي هدف نمايشگاه چنين گفت: امروز فقط در شهرستان قم بيش از 180 مركز تحقيقاتي وجود دارد كه در حوزه‌ي معارف ديني به پژوهش مي‌پردازند توسعه‌ي مراكز منافع زيادي در برداشته است. اما كاستي‌هايي نيز وجود دارد. وي فقدان ارتباط ميان مراكز، عدم اطلاع از فعاليت‌ها و اهداف يكديگر، انجام دادن كارهاي موازي، اشتباه در اولويت بندي موضوعات و عدم ارزيابي روند پژوهش را از نقيصه‌هاي عمده در مسير تحقيقات بر شمرد و گفت: مهم‌ترين هدف نمايشگاه معرفي مراكز به يكديگر و آشنايي با اهداف، رسالت‌ها و زمينه‌هاي كاري يكديگر است . بهع اين ترتيب، نمايشگاه زمينه‌ي نزديكي مراكز به يكديگر و تعامل فكري و همكاري‌هاي پژوهشي ميان آن‌ها را فراهم مي‌سازد. او، در تشريح هدف‌هاي ديگر نمايشگاه، افزود: البته اهداف ديگري نيز بوده است كه عبارتند از:
1. نمايش توان مراكز پژوهشي حوزه.
2. عرضه‌ي دست آوردها و فعاليت‌هاي مراكز پژوهشي و آشنايي با تازه‌هاي پژوهش
3. آشنايي متقابل با مراكز تحقيقاتي، محققان، نهادهاي دولتي و فرهنگي با قابليت‌ها و نيازهاي پژوهشي
4. ايجاد ارتباط ميان مراكز به منظور دست يابي به راه كارهاي بهينه سازي نظام پژوهشي حوزه
5. شناسايي پژوهش‌هاي موازي مراكز و ايجاد انگيزه در حذف پژوهش‌هاي تكراري و غير مفيد
6. آشنايي با طرحها و افق‌هاي نوين پژوهش
7. ايجاد انگيزه و نشاط علمي ميان طلاب و فضلاي جوان

استقبال مراكز و عرصه‌هاي پژوهشي
آقاي خالق پور استقبال مراكز تحقيقاتي را خوب ارزيابي كرد و در تشريح عرصه‌هاي فعاليت مراكز پژوهشي در حوزه افزود: عرصه‌ي فعاليت مراكز پژوهشي عبارت است از: فقه و اصول، حقوق، احياي تراث، طب اسلامي، فلسفه، اديان و مذاهب، علوم سياسي، كلام، ترجمه، جوانان، تفسير و علوم قرآني، اطلاع رساني رايانه‌يي و اينترنت، پاسخ به پرسشهاي هنري، كودك و نوجوان، بانوان، امام خميني، تاريخ و سيره، حديث و رجال، نجوم، اقتصاد، علوم تربيتي، اخلاق، نهج البلاغه، دايرة‌المعارف، جامعه‌شناسي، روان‌شناسي، غرب‌شناسي، فرهنگ‌شناسي، فرهنگ و تمدن، مديريت امور طبيعي و محيط زيست، حج و عتبات، نظام‌هاي اسلامي، علوم انساني و علوم اجتماعي.
وي ،با اشاره به اين كه اين گزارش موضوعي تنها به مراكز قم مي‌پردازد، شناسايي و معرفي مراكز پژوهشي را كاري حساس و پر مشقت خواند.
حجت الاسلام خالق‌پور، در بخشي از سخنانش، فعاليت‌هاي مديريت تحقيقات در زمينه‌ي معرفي مراكز پژوهشي اشاره كرد و گفت:در اين زمينه، افزون بر چاپ كتاب، سايت اينترنت هم در نظر گرفته شده است تا مراكز علمي و پژوهشي حوزه در آن معرفي شوند. همچنين يك كار نرم‌افزاري تدارك ديده‌ايم كه به شكل C.D ارائه مي‌شود.
آقاي خالق پور، با اشاره به وسيله بودن نمايشگاه براي رسيدن به اهداف، افزود: ما بعد از برپايي نمايشگاه برنامه هايي را تدارك ديده‌ايم تا بتوانيم از دست آوردهاي آن استفاده كنيم.
دبير ستاد نمايشگاه، در پاسخ به اين پرسش كه آيا دامنه‌ي نمايشگاه به قم محدود خواهد ماند يا گسترش مي‌يابد، گفت: گسترش نمايشگاه در برنامه پيش بيني شده است تا قدم بعدي را براي برگزاري نمايشگاه بعدي در سراسر كشور برداريم... به احتمال قوي نمايشگاه دوم و سوم سراسري خواهد بود. وي، با اشاره به برنامه‌هاي آتي همچون همايش‌هاي نكوداشت پژوهش گران حوزوي، ابراز اميداوري كرد هم زمان با برگزاري همايش نمايشگاهي تدارك ديده شود تا بازديدكنندگان با آثار فرهيختگان حوزوي نيز آشنا شوند.

در حاشيه‌ي نمايشگاه
1. بازديدكنندگان
حجت الاسلام حسن حسين زاده، رئيس دفتر ستاد برگزاري نمايشگاه، ضمن اشاره به مدت كوتاه تدارك نمايشگاه استقبال مراكز پژوهشي و مشكل مكان گفت: نمايشگاه تخصصي است. اگر ناشران حضور مي‌يافتند، مردم بيشتر مي‌آمدند. او در ادامه افزود: تا 2 و 3 روز قبل، بيش از 6 هزار فرمي كه صادر كرديم تمام شد. و الان (روز آخر) بايد تعداد بازديدكنندگان از ده هزار نفر گذشته باشد.
حجت‌الاسلام جواد محدثي يكي از نويسندگان و پژوهش گران حوزه، در بازديد از نمايشگاه از وجود پژوهش‌هاي نو در عرصه‌هاي قرآني، حديثي تاريخي و كلامي اظهار خشنودي كرد و موازي بودن و سطحي بودن برخي از كارها را نادرست دانست.
آقاي دكتر الويري برپايي نمايشگاه را مايه‌ي مباهات و افتخار حوزه خواند و، در خصوص كاستي‌هاي نمايشگاه، اظهار داشت: در بازديد از غرفه‌هاي نهادها و مؤسسات شركت كننده و نيز كارهاي پژوهشي آن‌ها، اطلاعات جامعي در اختيار بازديدكنندگان قرار نمي‌گيرد.
وي، ضمن انتقاد از روند اطلاع رساني، از مراكز پژوهشي حوزه درخواست كرد بخشي از مطالب و فعاليت‌هاي خود را به كشف و ارائه راه‌كارهايي براي حل مسائل و مشكلات نظام اسلامي اختصاص دهند.

2. كنفرانس‌ها
اولين كنفرانس نمايشگاه ـ كه به فعاليت‌هاي موسسه‌ي اسراء اختصاص داشت ـ در روز 10/7/79 برگزار شد.
كنفرانس علمي دفتر فرهنگستان علوم اسلامي در پايان دومين روز نمايشگاه برگزار گرديد. در اين كنفرانس، آسيب‌شناسي انقلاب اسلامي و موضوع اسلامي شدن مهندسي توسعه‌ي نظام اجتماعي مورد بررسي قرار گرفت.
در روزهاي دوشنبه و سه‌شنبه نيز كنفرانس هايي بر پا شد.

3. عطر حضور
در آخرين روز، عطر ولايت فضاي نمايشگاه را معطر ساخت و رهنمودهاي رهبر فرزانه‌ي انقلاب اسلامي، افق هايي جديد فرا روي انديش‌مندا ن سخت كوش گشود.