1. تعريف و ماهيت بصيرت

بصیرت، واژه‌اي عربی، و تقريباً معادل «بینش» در فارسي است. بصر یعنی چشم، و إبصار یعنی دیدن، و بصیرت هم یعنی بینش. اما بايد توجه داشت كه موارد استعمال بصیرت غالباً در بینش باطنی است نه بینش با چشم ظاهری. در توضيح اين مطلب بايد متذكر شويم كه فرهنگ قرآنی به ما مي‌آموزد که انسان غیر از این حواس پنج‌گانه، همچون چشم و گوش، حواسي باطنی نيز دارد؛ از جمله، او از چشمي غیر از این چشم ظاهری برخوردار است که گاهی آن چشم، بیناست و گاهی نابینا مي‌شود: فَإِنَّهَا لَا تَعْمَي الْأَبْصَارُ وَلَكِن تَعْمَي الْقُلُوبُ الَّتِي فِي الصُّدُورِ؛[1] «چشم‌هاي ظاهر نابينا نمي‌شود؛ بلكه دل‌هايي كه در سينه‌هاست، كور مي‌شود».[2] منظور از نابينا بودن اين افراد اين نيست كه آنان از چشم ظاهري محروم‌اند؛ بلكه بدين معناست كه آنان کوردل‌اند و چشم باطنشان نمی‌بیند. آنچه موجب محروميت انسان از آن بينش معنوي مي‌شود، شبهاتی است که غالباً شیاطین القا می‌کنند و اجازه نمي‌دهند تا عقل و فطرت انسان، با نور بصیرت باطنی آنچه را كه بايد، ببیند. درواقع، شبهات، با حجابی كه ایجاد می‌کنند، ذهن انسان را محدود مي‌سازند و زاویة دید او را تغيير مي‌دهند؛ به‌طوري‌كه ديگر چنين فردي نمي‌تواند حقيقت را آن‌گونه كه هست، ببيند.