اخلاقي، و عملي را نيز مهيّا مي‏سازند. ملاحظه مي‏شود كه فسادهاي گوناگون با يكديگر پيوند دارند و از يك نهاد به نهادي ديگر سرايت مي‏كنند.

5. چاره‌انديشي‌‏هاي نظام حاكم براي حفظ وضع موجود

نظام حاكم بر جامعه براي وادار ساختن مردم به اطاعت از احكام و مقرّرات خود از سه طريق ذيل ‏سود مي‏جويد؛ و چون ثبات و بقاي نظام حاكم در گرو اطاعت و عدم عصيان همه يا اكثريّت قريب به‏ اتّفاق مردم است، مي‏توان چاره‏انديشي‏هايي را كه هر نظام به‌منظور تقويت و تحكيم موضع و موقف ‏خود و حفظ وضع موجود مي‏كند، در اين سه شيوه خلاصه نمود:

الف ـ استفاده از نيروهاي نظامي

هر نظامي براي جلوگيري از عصيان مردم و براي اطاعت آنان از برنامه‌هاي خود، كمابيش، از «پليس» و «ارتش» كه دو نيروي عمده قهريّه‌اند، استفاده مي‏كند و با توسّل به‏خشونت و زور، قدرت مردم را درهم مي‏كوبد و خرد مي‏كند. از اين‏رو، هر دستگاه حاكمه‏اي كه به مردم و به آينده خود اعتماد واطمينان كمتري داشته باشد، بيشتر مي‏كوشد تا قدرت نظامي، تسليحاتي، انتظامي و امنيّتي خود را افزون سازد.

ب ـ استفاده از قدرت اقتصادي

قدرت اقتصادي يكي از بزرگ‌ترين و مؤثّرترين ‏نيروهاي برانگيزنده و بازدارنده است. هرچه قدرت دستگاه حاكمه بر سازمان‏ها و مؤسّسه‌هاي اقتصادي ‏بيشتر باشد، دستگاه مزبور بهتر مي‏تواند مردم را به بالا بردن ميزان اشتغال، تثبيت يا تقليل نرخ‌ها، وكاستن ماليّات بر درآمدنويددهد و يا از تعطيل كردن در كارخانه‏ها و كارگاه‏ها و بيكار كردن كارگران، بر