سمت و سوى خاصى كشيده شود: «وَ لَوْ شَاءَ اللَّهُ لَجَمَعَهُمْ عَلَى الْهُدَى»؛[1]اگر خدا مى‏خواست، مى‏توانست كارى كند كه انسان‌ها همانند ملائکه غير از راه خوب هيچ راه ديگرى انتخاب نكنند. پس حق انتخاب را هم خدا به انسان داده و از ذات اقدس او ناشى مى‏شود.

خدايى كه هستي و از جمله اختيار را به انسان عطا فرموده، حق دارد به او دستور دهد كه اختيار و ارادة خدادادي را در طريق خاص و آن‏گونه كه خواست اوست به كار گيرد. خداوند مى‏فرمايد: من شما را آفريده‏ام تا به كمال برسيد و كمال شما در تقرب به من است، پس به من تقرب جوييد. اكنون چون خداوند چنين خواسته، انسان نيز بايد چنين رفتار کند. خواست خداوند اين است كه شرايط جامعه بايد به گونه‏اى باشد كه افراد جوياي كمال و سعادت (قرب الى‌الله) بتوانند به آن برسند. خاستگاه حق مردم بر حكومت نيز ارادة الاهي است. چون خواست خداوند چنين است، حكومت اسلامى را موظف ساخته كه زمينة بندگى خدا و قرب الى الله را در جامعه فراهم كند. اين حق مسلّم مردم بر حكومت است. مقتضاى آية «ومَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالأَنْسَ إِلاَّ لِيَعْبُدُون»[2] و نظاير آن هم اين است كه مردم حق دارند در جامعه‌اي زندگي کنند كه به راحتى بتوانند خدا را پرستش كنند، و حكومت نيز موظف است شرايط اجتماعي را به نحو مطلوب فراهم و موانع آن را برطرف سازد. حاكم اسلامى بايد جلوى مفاسد اخلاقى را در جامعه بگيرد تا شرايط براى رشد و تعالى انسان‌ها فراهم شود.[3]

در هر صورت، ادعاى ما اين است كه خاستگاه حق تنها بر اساس «بينش الهى» قابل تبيين است. چنان‌که امام سجاد(عليه السلام) اساس همة حقوق را حق خدا بر انسان دانسته و ساير حقوق را شاخه‏هايى برمى‏شمرد كه از اين ريشة اساسى مى‏رويند: