وجوب اطاعت از ولىّ فقيه، منافى حق حاكميت انسان بر سرنوشت خويش؟

پرسش:

آيا وجود حاكميت دينى و وجوب اطاعت از ولىّ فقيه منافى با حق آزادى و حق حاكميت انسان بر سرنوشتش نيست؟

پاسخ: برخى اين شبهه را مطرح كرده‌اند كه اگر دين بخواهد در امور سياسى و اجتماعى انسان دخالت كند و مردم را ملزم كند كه رفتار خاصى داشته باشند و يا از كسى اطاعت كنند، اين با آزادى انسان منافات دارد و انسان موجودى است داراى آزادى و اختيار كه بايد هر كارى كه خودش خواست انجام دهد و نبايد كسى او را الزام و مجبور كند كه كار خاصى را انجام دهد. اين شبهه با دو رويكرد برون دينى و درون دينى طرح گرديده است، از اين رو ما نيز با هر دو رويكرد به تبيين و نقد آن مى‌پردازيم:

طرح شبهه مذكور با رويكرد برون دينى

در اين رويكرد، شبهه كننده در پى آن است كه دستورات الزام آور دينى و دعوت مردم به تبعيت و پيروى از آن را با اصل و جوهر انسانيت ناسازگار و منافى جلوه دهد. البته اين شبهه در چند شكل و صورت بيان شده است كه ما به برخى از آنها اشاره مى‌كنيم:

در اصطلاح منطقى، اختيار، فصلِ مقوّم و مميّز[1] انسان است و تشكيل دهنده جوهر انسانيت است، حال اگر ما اختيار و آزادى را از او سلب كنيم و او را ملزم كنيم، انسانيت را از او سلب كرده‌ايم. پس نبايد دين احكام الزام‌آور داشته باشد و او را به اطاعت از پيامبر، ائمه و جانشينان و نواب امام معصوم وادارد‌؛ كه در اين صورت به انسانيت او حرمت ننهاده و حق انتخاب را از او سلب كرده است.