متعالى آن عملى نمى‌شود‌؛ زيرا قانونگذار چنين قانونى، نياز به آگاهى كامل از همه جوانب وجود انسان دارد و در بين انسانهاى عادى، كسى نيست كه بر همه شؤون انسانى احاطه داشته باشد و هيچ كس نمى‌تواند ادعا كند كه من احاطه كامل بر همه زواياى وجود انسان دارم و تمام نيازمنديهاى او را مى‌توانم شناسايى كنم.

از سوى ديگر، به غير از داشتن احاطه كامل بر همه ابعاد وجود انسان، نكته مهمتر براى قانونگذار اين است كه بتواند خود را از خواسته‌هاى شخصى و گروهى خالى سازد‌؛ بايد اين توان را داشته باشد كه مصالح جامعه را بر مصالح خودش ترجيح دهد.

اينجاست كه برترى قانون الهى بر همه قوانين بشرى كاملا روشن مى‌شود، چون اولا خداوند متعال بهتر از ديگران به همه مصالح انسانها آگاه است، ثانياً خدا تنها مصالح انسانها را رعايت مى‌كند و نيازى به رفتار انسانها ندارد، تا از رفتار انسانها مصلحت و منفعتى را براى خود در نظر گيرد و در نتيجه تزاحمى پيدا شود. ولى همه اينها در زمينه‌اى است كه ما منافع و مصالح انسانها را جداى از حقّ ربوبيّت الهى در نظر مى‌گيريم، اما در ديدگاه اسلامى فراتر از همه اينها كمال برترى وجود دارد و بر اساس آن مى‌گوييم: بر فرض كه مصالح انسانها در زندگى مادى آنها و در روابط اجتماعى‌شان و حتى مصالح روانى و معنوى‌شان هم تأمين بشود، باز هم چنين انسان و جامعه‌اى نمى‌تواند به هدف نهايى برسد، زيرا كمال نهايى و برتر در سايه قرب به خداست اين قرب در پرتو عبادت، بندگى، پرستش و اطاعت خدا حاصل مى‌شود.

اگر همه حقوق اجتماعى افراد تأمين شد اما در زندگى سهمى براى بندگى خدا در نظر نگرفتند‌؛ چنين انسانهايى به كمال مطلوب نرسيده‌اند و مرضىّ خداوند نيستند. از نظر اسلام، همه امور مقدمه ارتباط انسان با خداست. حقيقت جوهر انسانيت در همان رابطه‌اى است كه با خدا برقرار مى‌شود و تا آن رابطه نباشد انسان واقعى تحقق پيدا نمى‌كند. بنابر اين، درمى‌يابم كه كمال انسان در سايه قرب به خداست. قرب به خدا يك حقيقت و ارتباط معنوى است كه بين انسانها و خدا برقرار مى‌شود و انسانها مراتبى از وجود را مى‌گذرانند و سير مى‌كنند و صعود مى‌كنند تا به آن مقام راه پيدا مى‌كنند[1].

«و ما خلقت الجن والانس الاّ ليعبدون» (ذاريات / 56).

پاسخ اين است كه كمال نهايى انسان جز از طريق پرستش خدا حاصل نمى‌شود، پس بايد خدا را شناخت و از او اطاعت كرد، تا انسان بتواند مسير كمال حقيقى‌اش را طى كند.