جايگاه دولت در اسلام

پرسش:

جايگاه دولت را در نظر اسلام بيان كنيد.

پاسخ: به لحاظ تاريخى، دولت با اجتماعات بشرى همزاد است. مطالعه زندگى پيامبران الهى و كاوشهاى باستانى حاكى از قدمت دولت در جوامع بشرى است. همانگونه كه قانون براى زندگى اجتماعى ضرورت دارد، ضرورت حكومت نيز پذيرفته شده و بديهى است. جوامع انسانى از جهت اجتماعى خويش نيازهايى دارند كه برآورده نمودن آنها از حوزه عمل محدود فردى خارج است و فقط با دستگاهى به نام دولت امكان‌پذير است. همه نظريه‌پردازان سياسى بر احتياج جامعه به دولت اتفاق‌نظر دارند.

در نظر اسلام نيز ضرورت حكومت پذيرفته شده است و وجود حكومت حتى اگر حكومتى فاجر باشد بر بى‌حكومتى و هرج و مرج ترجيح دارد. دلائل عقلى، سيره عملى پيشوايان دينى، آيات و روايات همه به روشنى دلالت بر ضرورت حكومت دارد و اساساً ماهيّت قوانين اسلام به گونه‌اى است كه اجرا و اِعمال مطلوب و يا حتّى اصل آنها تنها در سايه ايجاد حكومت ميسر خواهد شد.

شناخت مقام اجراى قوانين و جايگاه دولت در نظام سياسى اسلام متوقف بر اين است كه هدف از تشكيل سازمان دولت و به خصوص ايده‌هايى را كه اسلام در اين زمينه در نظر دارد بشناسيم.

هدف نهايى سياست در اسلام دستيابى به فضيلت و كمال و استكمال انسان‌هاست. حكمت الهى اقتضا مى‌كند كه انسان در جهت هدف و كمالى كه برايش در نظر گرفته شده سوق داده شود، در اين راستا، در حكومت اسلامى، كه در جهت بسط عدالت و نظم كه از اهداف ميانى است مى‌كوشد، كرامت و تقوى هدف سياست است. و از نظر اسلام كرامت در سايه حاكميّت الهى تحقق مى‌يابد.

حاكميت الهى در پرتو حكومت كسانى ممكن است كه خداوند از صلاحيت و