قرآن و عبرت‌‌آموزى جنگ احزاب

به جز آياتى كه درباره اطاعت از پيامبر(صلى الله عليه وآله) و ساير پيامبران نازل شده و دلالت بر اسوه بودن آنها نيز دارد، در برخى از آيات صراحتاً پيامبر(صلى الله عليه وآله) به عنوان الگو و اسوه معرفى شده‌‌است: لَقَدْ كانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كانَ يَرْجُوا اللّهَ وَ الْيَوْمَ الاْخِرَ وَ ذَكَرَ اللّهَ كَثِيراً؛[1] قطعا براى شما در [خصلت‌‌ها و روش]پيامبر خدا نمونه و سرمشق نيكو و پسنديده اى است، براى كسى كه به خدا و روز بازپسين اميد دارد و خدا را بسيار ياد مى كند.

مفسرين و مورخين گفته‌‌اند كه سوره احزاب در ارتباط با وقايع پس از جنگ اُحد و آنچه در گيرودار جنگ احزاب رخ داد، نازل گشت. جنگ احد كه به شكست ظاهرى مسلمانان انجاميد، خسارات سنگينى را بر آنان، تحميل كرد. در آن جنگ شمارى از ياران رسول خدا(صلى الله عليه وآله) شهيد و يا مجروح گشتند و دندان آن حضرت شكست و زخم فراوانى بر اميرالمؤمنين(عليه السلام) وارد گشت. اين شكست، باعث گشت كه منافقان به توطئه و فتنه‌‌گرى بيشتر عليه اسلام و اهداف متعالى رسول خدا بپردازند و با نااميد ساختن مسلمانان، زمينه سقوط حتمى اسلام را فراهم آورند. از سوى ديگر، مشركان كه خود را فاتح ميدان مى‌‌ديدند، دنبال اين بودند كه ضربه نهايى را به مسلمانان وارد سازند. در اين گيرودار، يهود نيز فرصت يافت كه على‌‌رغم پيمان‌‌هايى كه با رسول خدا بسته بود، به مبارزه با مسلمانان برخيزد. اينجا بود كه مثلث مشركان، يهود و منافقان داخلى شكل گرفت و همه با پيمانى مشترك متحد شدند كه با شيوه‌‌هاى گوناگون به مبارزه با مسلمانان بپردازند.

الف: پيشنهاد مشركان و منافقان به رسول خدا پس از جنگ احد

پس از جنگ اُحد، مشركان كه احساس مى‌‌كردند مسلمانان روحيه خود را باخته‌‌اند و ديگر توان مبارزه و جنگ ندارند و آماده‌‌اند پيشنهاد صلح و سازش را