همين راه بود؛ يعنى قايل به جدايى ارزش‌ها و واقعيت‌ها شدند و گفتند كه احكام دينى، اعتبارى و ارزشى هستند و با احكام علوم كه از سنخ واقعياتند تعارضى ندارند. علوم در پى كشف احكام واقعى هستند و دين داراى احكامى اعتبارى است، و مناسك و آداب و مسايل اخلاقى از مجموعه ارزش‌ها هستند. حوزه‌اي كه متعلق به علم است با قلمرو متعلق به دين تفاوت دارد. در اين صورت دين و علم با هم مصالحه مي‌كنند و حوزه‌هاى معرفتى، ميان آنها تقسيم مي‌شود و قلمرو مربوط به واقع، به علم تعلق مي‌گيرد و قلمرو اعتباريات به دين و اخلاق اختصاص مي‌يابد. آنان هم چنين مسايل ديگرى را مطرح كردند كه شايد در بحث‌هاى آينده به آنها اشاره كنيم.

ارزش‌ها، واقعى يا اعتبارى؟

در اين جا بايد اين نكته را مورد بحث قرار دهيم كه آيا ارزش‌ها پشتوانه‌اي واقعى دارند يا خير؟ اگر روش بحث ما فلسفى باشد، در اين صورت بايد براهينى بر مدعاى خويش اقامه كنيم و يا اين كه بحث‌هاى جدلى را مطرح كنيم؛ چنان كه در بحث سابق چنين كرديم و از رأى و نظر يك شخص فرضى سؤال كرديم و سعى كرديم كه در خلال آن پرسش، آرا و نظرياتش را نقد كنيم. مشكل اين روش اين است كه اگر بخواهيم به تفصيل وارد بحث شويم، به زمان زيادى نياز دارد كه فعلا در اين سلسله مباحث مقدور ما نيست. در هر صورت، نظريه‌اي كه آن را مي‌پذيريم اين است كه اعتباراتى كه ارزش ناميده مي‌شوند، متفاوتند؛ زيرا بعضى از آنها مشتمل بر آداب و رسوم اجتماعى هستند و بعضى از آنها ناشى از توافق‌هاى بين اشخاص يا گروه‌ها هستند؛ مثل آداب احترام به ديگران، كه در نزد اقوام