تأليف اين كتاب در واقع همان هدف اصلي منطق است; چرا كه منطق علمي است كه روش صحيح انديشيدن را هم در باب تصوّرات و هم در باب تصديقات به ما مي‌آموزد و همه اين مطالب در كتاب برهان مطرح مي‌شود، گرچه ---اصطلاح «برهان» به عنوان قسمي از قياس، مستقيماً مربوط به حوزه تصديقات است و نه تصورات و هم از اين رو است كه ديگر مباحث در حقيقت مقدمه اين مبحث خواهند بود. ولي از سويي مرحوم ابن سينا ارتباط وثيق و محكمي بين حدّ و برهان يافته، از اين رو اين كتاب را «كتاب البرهان والحد» خوانده، خود مي‌گويد: «و اما في الحقيقه فهو كتاب البرهان والحد معاً». و سرّ اينكه از ميان مجموعه منطق شفا، كتاب برهان به عنوان كتاب درسي انتخاب شده است نيز همين است كه در واقع يك دوره فشرده مباحث منطق در آن بررسي شده است.

كاربرد منطق صوري

منطق، روش صحيح انديشه را به ما مي‌آموزد و فكر و انديشه در جايي است كه ذهن از معلوم به مجهول مي‌رسد، بنابراين بديهي است كه تصوّرات و تصديقات بديهي مانند تصور مفهوم «وجود» و تصديق به اينكه «اجتماع نقيضين محال است» هرگز محتاج قواعد منطقي نيستند. به طور كلي كاربرد منطق در جايي است كه مسئله فكر و سير ذهني مطرح باشد و از اين رو بايد گفت كه منطق تنها مقدمه علم «فلسفه» به معناي خاص آن نيست، بلكه در هر استنتاج نظري كه در آن پديده تفكر و انديشه مطرح است، قواعد منطق صوري جاري خواهد بود، گرچه آن مسئله، مشخصاً يك مسئله فلسفي نباشد.

   همين جا اضافه مي‌كنيم كه اصطلاح «منطق صوري»، گرچه بر تمامي ابواب منطق كلاسيك يعني منطق ارسطويي اطلاق مي‌شود، امّا اين بدان معنا نيست كه در اين منطق، هرگز سخني پيرامون مواد تعريف و يا موادِ استدلال نرفته است. چون مباحث مقولات عشر (قاطيغورياس) كه خود يكي از رسالات منطقي ارسطو شمرده مي‌شود، در حقيقت پيرامون ماده تعاريف و مباحث صناعات خمس نيز پيرامون موادِ استدلال است.

   البته در پاره‌اي از كتاب‌هاي منطقي اخير، مبحث مقولات عشر حذف گرديده و شايد اين اقدام به جهت اين است كه اين مبحث به عنوان يك بحث فلسفي در كتب رايج فلسفه مطرح مي‌شود و لذا نيازي به طرح آن در كتب منطقي نيست. اما مبحث صناعات خمس ـ كه بحث از