اول نيز وجود دارد و اگر هم در مواردي اين اعتقاد دوّم وجود نداشت، سبب آن اين باشد كه ذهن فرد متوجه آن نشده، از آن غفلت دارد، در حالي كه در واقع، آن قضيه مظنون است. حال با توجه به مراتبي كه ديديم براي تصديق وجود دارد، قياسات نيز داراي مراتبي خواهند بود.

كتاب شفا

كتاب منطق شفا جامعترين و عميقترين كتاب منطقي است كه ما در عالَم اسلام سراغ داريم. امّا از آنجا كه اين كتاب، بيش از حدّ مفصّل است، ناچار بايد براي تدريس از بين بحث‌ها و بخش‌هاي مختلف آن، قسمتي را انتخاب كنيم كه با فراگيري آن توانايي استفاده از ساير بخش‌ها را نيز پيدا كنيم. كتاب «برهان» چنين هدفي را تا حدودي تأمين مي‌كند.

   دوره كامل شفا مشتمل بر چهار بخش اساسي است: منطق، طبيعيات، رياضيات و الهيات. و هر يك از اين چهار بخش، يك «جمله» نام گرفته است. جمله اول در باب منطق، مشتمل بر 9 فن است:

   فن اوّل: مدخل

   فن دوّم: مقولات

   فن سوّم: عبارات

   فن چهارم: قياس

   فن پنجم: برهان

   فن ششم: جدل

   فن هفتم: سفسطه

   فن هشتم: خطابه

   فن نهم: شعر

كتاب «برهان» در منطق ارسطو به نام «آناليتيك دوم» و كتاب قياس به نام «آناليتيك اول» ناميده مي‌شود. واژه «آناليتيك» بعداً توسط مترجمين عرب، به «آنالوطيقا» تعريب شده است.

اهميت كتاب برهان

مي‌توان گفت كه عصاره همه مباحث منطقي در اين كتاب گنجانيده شده است و هدف از