وَ ما جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَج؛1 و [خداوند]در دين بر شما سختى قرار نداده است.

اگر تكليفى براى مردم موجب عسر و حرج باشد، خداوند آن را واجب نمى‌كند:

يُرِيدُ اللّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَ لا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ؛2 خدا براى شما آسانى مى‌خواهد و براى شما دشوارى نمى‌خواهد.

جايگزينىِ حكم ثانوىِ تيمم به جاى حكم اوّلىِ وضو، يك حكم خاص و مشخص است، اما حكم «نفى عسر و حرج» يك حكم كلى است كه مى‌تواند مصاديق بسيار مختلفى داشته باشد. در روايت زير به موردى از موارد تطبيق اين قاعده اشاره شده است:

عن عبدالأعلى مولى آل سام قال: قُلْتُ لِأبى عبداللّه(عليه السلام) : عَثَرْتُ فَانْقَطَعَ ظُفْرى فَجَعَلْتُ عَلى إِصْبَعى مَرارَةً فَكَيْفَ أَصْنَعُ بالوضوء؟ قال: يُعرَفُ هذا و أشباهُهُ مِن كتابِ اللّهِ عزّوجلَّ «ما جَعَلَ عَلَيْكُم فى الدِّينِ مِن حَرَج» اِمْسَحْ عَلَيْهِ؛3 عبدالاَعلى مى‌گويد: به امام صادق(عليه السلام) عرض كردم، به زمين خوردم، ناخنم زخمى شده است. بر روى انگشتم مرهمى گذاشته ام، چگونه وضو بگيرم؟ حضرت فرمود: اين مورد و مانند آن از كتاب خدا شناخته مى‌شود: «در دين بر شما سختى قرار نداده است»؛ بر همان مرهم مسح بكش.