گفتار چهارم

(جايگاه و فرايند تحقق توبه(1))

مفهوم توبه

قبل از پرداختن به شرح و تبيين اولين مناجات از مناجات‌هاي پانزده‌گانه امام سجاد(عليه السلام) که مناجات التائبين نام گرفته به بحث درباره توبه مي‌پردازيم:

«توبه» در لغت به معناي رجوع (بازگشتن و برگشتن) است. اما در اصطلاح و در عرف توبه عبارت است از بازگشت و رجوع از گناه به راه صواب و به تعبير ديگر، رجوع از دوري از درگاه خداوند و انجام معصيت به درگاه خداوند و تقرب به او و نتيجه آن ترک گناهان و تصميم بر ترک آنها در آينده است. راغب اصفهاني دراين‌باره مي‌گويد: «توب (که عبارت ديگر توبه است) به معناي ترک گناه به زيبا‌ترين صورت است و آن، رساترين و بليغ‌ترين وجه از وجوه معذرت‌خواهي است. زيرا عذر خواستن بر سه نوع است: يا آنکه شخص معتذر (عذرخواه) مي‌گويد: فلان کار را نکرده‌ام، يا مي‌گويد: آن کار را کرده‌ام، ولي منظورم از اين کار چنين‌و‌چنان بوده ‌است (به تعبير بهتر درصدد موجه جلوه دادن کار خويش بر‌مي‌آيد) يا اينکه مي‌گويد: آن کار را کرده‌ام و بد کرده‌ام و دگر بار تکرار نخواهم کرد و از آن دست خواهم کشيد. اين قسم همان توبه است».[1]