نام کتاب : بهترین ها و بدترین ها از دیدگاه نهج البلاغه نویسنده : مصباح یزدی، محمد تقی جلد : 1 صفحه : 209
زمين برميگردد. تا اينكه نيوتن نظرية جاذبة زمين را ارائه کرد و بدين ترتيب نظرية پيشين ابطال گشت و همگان بر آن شدند که قوة جاذبة زمين اجسام را به سوي خود ميکشد. اين نظريه را نيز تا زمان اينشتين قطعي ميشمردند، اما پس از آنكه وي نظرية نسبيت را ارائه کرد، نظرية جاذبه زمين تا حدودي تحت تأثير آن قرار گرفت و قطعي و کلّي بودنش ابطال شد. همچنين ممکن است در آينده نظرية ديگري مطرح شود و نظرية نسبيت را باطل سازد. پس حتي در علوم تجربي، که معتقدند قطعيترين نتايج را در اختيار انسان قرار ميدهد، اين انتظارْ بيجاست که انسان به پاسخ يقيني و قطعي دست يابد.
در زمينة علوم انساني و علوم نظري، اغلب دستيابي به نتيجه و پاسخ قطعي ميسّر نيست، و اين به دليل وجود محدوديتهايي است که دربارة کشف مسائل آن علوم وجود دارد و باعث ميشود انسان به همة جنبههاي مسائل آن علوم دست نيابد و برخي جوانب از نظر او پنهان ماند. از اين روي، پس از دستيابي به نتيجهاي، پس از تحقيقات تفصيليتر ابعاد جديدي از مسئله و موارد استثنا کشف ميشود. مثلاً در علوم تعبدي اگر انسان به منبعي موثق دست يابد و مستقيماً سخني را از معصوم بشنود، ميتواند به مراد او يقين پيدا كند و به حکم خدا قطع يابد. يا اگر مدلول روايتي به تواتر براي انسان ثابت شود، ميتوان بدان قطع يافت و حکم قطعي و يقيني خدا را از آن برداشت کرد. در غير اين دو مورد، قطع و يقين يافتن به مراد و قول معصوم بسيار دشوار است و ما معمولاً ميتوانيم بدان ظن پيدا کنيم؛ زيرا از يک سوي، ممکن است سند روايتي معتبر نباشد، که در اين صورت آن روايت اعتبار و حجيت نخواهد داشت و نميتوان حتي حکم ظني خدا را از آن استخراج کرد. اما اگر سند روايتي معتبر بود و در سلسله رجال آن شخص ضعيفي وجود نداشت، به اعتبار سند آن روايت ظن خواهيم داشت؛ زيرا احتمال ميدهيم ضعفي در سند روايت وجود داشته که از چشم ما پنهان مانده است. از سوي ديگر، ما نميتوانيم به دلالت روايت و مراد معصوم يقين كنيم و شناخت ما بدان فراتر از ظن معتبر نخواهد بود؛ زيرا احتمال ميدهيم
نام کتاب : بهترین ها و بدترین ها از دیدگاه نهج البلاغه نویسنده : مصباح یزدی، محمد تقی جلد : 1 صفحه : 209