کنار نهادن حقايق قرآن، عامل پراکندگي و اختلاف

فَاجْتَمَع الْقَوْمُ عَلٰـي الْفُرْقَةِ وَ افْتَرَقُوا عَنِ الْجَمَاعَةِ كَأَنَّهُمْ أَئِمَّةُ الْكِتَابِ وَ لَيْسَ الْكِتَابُ إِمَامَهُمْ فَلَمْ يَبْقَ عِنْدَهُمْ مِنْهُ إِلَّا اسْمُهُ وَ لاَ يَعْرِفُونَ إِلَّا خَطَّهُ وَ زَبْرَهُ؛ در آن زمان مردم در جدايي و تفرقه هم‌داستان، و بر اتفاق و همراهي با توده‌ها پراکنده‌اند. گويي آنان پيشوايان قرآن‌اند و قرآن امام آنان نيست. پس، از کتاب الاهي نزد آنان جز نامي نمانَد و از آن جز خطي و کلماتي نشناسند.

يكي از نکاتي که حضرت در پاره‌اي خطبه‌ها و از جمله در اين خطبه بر آن تأکيد مي‌ورزند اين است که معيار و عامل اتحاد، حق و قرآن است، و کساني که از اين‌دو جدا گشته‌اند، از يکديگر پراکنده‌اند و از اختلاف و تنش گريزي ندارند؛ زيرا با از دست دادن اساسي‌ترين عامل اتحاد و اتفاق که همان قرآن و آموزه‌هاي الاهي است، روحية تعاون و هماهنگي و حرکت يکپارچه در صراط مستقيم و نيل به کمال مطلوب از بين مي‌رود و هرکس خواسته‌هايش را با نسخة هواهاي نفساني خويش اندازه مي‌گيرد. بنابراين با توجه به اينکه تمايلات و خواسته‌هاي افراد تزاحم دارند و ملاك آنان براي رفتارهايشان يکسان نيست، پيوسته با يکديگر اختلاف خواهند داشت.

وحدت زماني حاصل مي‌آيد که همگان بر محور و معيار حق گرد آمده باشند و چون محوريت حق و حرکت در مسير آن همه را به يک مقصد و هدف مي‌رساند، افراد با يکديگر متحد و متفق خواهند بود. اما رفتارهايي که چنين معياري نداشته باشند، حاصلي جز شقاق و پراکندگي ندارد. مانند مسئلة رياضي، که براي حل صحيح آن معيار و روش خاصي وجود دارد و هرکس آن را رعايت کند به پاسخ درست دست مي‌يابد، اما اگر دانش‌آموزان روش حل مسئله را رعايت نکنند، به آن مسئله پاسخ غلط خواهند داد و در اين جهت (که به مسئله پاسخ غلط داده‌اند) اشتراک دارند، وگرنه چون معيار صحيح يکساني را در نظر نگرفته‌اند، شيوه پاسخ هريک متفاوت با ديگري است.