برترين ارزش‌ها

اينك حضرت(عليه السلام) خلاصه‌اى از وصايا را به صورت فشرده ذكر مى‌كنند كه اين نيز يكى ديگر از انبوه ويژگى‌هاى خاص و منحصر به فرد اين وصيّت است كه در هر ويژگى آن، چندين نكته تربيتى نهفته است. يكى از آن نكات اين است كه وقتى انسان فرصت ندارد همه اين وصيت طولانى و بلند را مطالعه كند، خلاصه‌اش را كه كمتر از يك صفحه است مى‌خواند و به مفاد آن پى مى‌برد. به علاوه، وقتى آدمى از ابتدا از خلاصه مطالب يك كتاب و رساله آگاه باشد، با آمادگى بيشتر و بهترى به درك تفصيلى مطالب مى‌شتابد و در ذهن خود آنها را جاى مى‌دهد. به هرحال، در ابتدا يك سلسله موعظه‌هاى كوتاه و فشرده، ايراد شده كه تقريباً مطالب و سخنان بعدى، توضيح و تفصيل همين مطالب فشرده است. در اين مواعظ كوتاه و فشرده حضرت(عليه السلام) بر روى سه ارزش اساسى و بنيادين در زندگى انسان تأكيد مى‌فرمايند كه عبارتند از: تقوا، ياد و ذكر خدا، چنگ زدن به ريسمان الهى.

روشن است كه مخاطب اين وصيّت، شخصى بيگانه با معرفت الهى و اسلامى و و محروم از ايمان نيست، بلكه فرض كلام بر اين است كه مخاطب اين وصيّت‌نامه، هرچند هنوز تربيت كامل نشده، امّا به خدا ايمان دارد و اسلام را نيز قبول نموده و عقايد اصلى و ضرورى را پذيرفته است. از همين روى وصيّت را از آن جا شروع نمى‌كند كه بايد بدانى خدايى هست و بايد او را شناخت و عبادت نمود. البته در آينده راجع به خداشناسى مطالبى بيان خواهد شد، ولى چون فرض سخن بر اين است كه مخاطب به خدا و اصول اساسى و ضروريات دين اعتقاد دارد، ديگر در مواعظ كوتاه سراغ خداشناسى نرفته است، بلكه ابتدا به تقوا سفارش مى‌كنند. تقوا، محور اصلى مطالب و مواعظ همه كتب آسمانى و توصيه‌هاى بزرگان و انبيا و اوليا است. به طورى كه گويا هر كسى مسؤوليت امامت را بر عهده مى‌گيرد و با مردم صحبت مى‌كند ـ هر چند براى مدتى كوتاه ـ بايد در صحبت خود مردم را به تقوا سفارش كند، همچنان كه در هر يك از خطبه‌هاى نماز جمعه و هر نماز ديگرى كه خطبه دارد، امام جمعه بايد مخاطبان را به تقوا سفارش نمايد و وصيّت به تقوا، ركن آن خطبه محسوب مى‌شود، به گونه‌اى كه اگر خطبه‌اى اين موعظه و سفارش به تقوا را نداشته باشد ناقص تلّقى مى‌شود.