نام کتاب : آشنایی با قرآن 6 نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 12
" « بسم الله الرحمن الرحیم » " بعد " الله " با اسم " رحمن "
روبرو میشویم . " رحمن " از نظر لغوی مبالغه در رحمت است ، در عنایت
وجود و بخشندگی ، و این اسم به غیر خداوند اطلاق نمیشود ، بر خلاف بعضی از
اسمهای دیگر مثل " رحیم ) ( که ) به غیر خدا هم " رحیم " میشود گفت .
در واقع " رحیم " امری است که فی حد ذاته میتواند مراتب و درجات
داشته باشد که شامل به اصطلاح رحمت امکانی هم بشود ، بمعنی رحمت از آن
جهت که منسوب به یک ممکن الوجود است ، و لهذا در قرآن به پیغمبر اکرم
" رحیم " اطلاق شده است : " « لقد جاءکم رسول من انفسکم عزیز علیه ما
عنتم حریص علیکم بالمؤمنین رؤوف رحیم »" [1] . کلمههای " رؤوف "
و " رحیم " هم از اسماء الله است ولی از اسمائی است که اختصاص به
خداوند ندارد ، یعنی در عین اینکه شأنی از شؤون الهی را بیان میکند به
غیر خدا هم اطلاق میشود ، یعنی رحمت به آن معنی که در " رحیم " هست و
رأفت به آن معنی که در " رؤوف " هست به اصطلاح درجه امکانی هم دارد
که میشود آن را به یک ممکن نسبت داد . ولی " رحمن " به آن معنای "
مبالغهای " که دارد ، یعنی آن نهایت درجه رحمت و رحمت شاملهای که
تمام هستی را در برگرفته است ، مثلا خود پیغمبر هم به تمام وجود خودش
مشمول رحمن است ، و هر موجود و مخلوق دیگری . این ( اسم ) به غیر خدا
اطلاق نشده است .
اکثریت قریب به اتفاق آیات این سوره مبارکه تذکر و یادآوری نعمتها و
آلاء پروردگار است ، و لهذا از یک طرف با لفظ " « الرحمن »" شروع
میشود ( که ) رحمت است و از طرف دیگر مکرر مانند یک ترجیع بند 31 بار
این آیه تکرار شده است : " « فبای الاء ربکما تکذبان »". مخاطب، جن و
[1] توبه / . 128
نام کتاب : آشنایی با قرآن 6 نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 12