در مدت خلافت خود مجالسى براى مناظر ميان اديان و مذاهب تشكيل مىداد و استاد او در اين مسائل ابو هذيل محمد بن هذيل علاف بود . [ 495 ] مامون وارد سرزمينهاى جزيره و شام شد و مدتى طولانى آنجا ماند و سپس به جنگ با روميان پرداخت و كوشش فراوان و فتوح بسيار انجام داد .
و سپس كنار رودخانه بذندون درگذشت [ 496 ] و روز چهارشنبه هشتم رجب سال دويست و هيجدهم هجرى در طرسوس [ 497 ] دفن شد .
مدت حكومتش بيست سال و پنج ماه و سيزده روز بود و به هنگام مرگ سى و نه ساله بود .
مامون قبلا براى پسرش عباس بيعت گرفته بود كه ولىعهد باشد و پس از او به خلافت رسد و او را در عراق جانشين خود ساخته بود . [ 498 ] حكومت محمد معتصم چون مامون كنار رودخانه بذندون درگذشت ، برادرش ابو اسحاق محمد پسر هارون كه معروف به معتصم بالله است سران و بزرگان سپاه را جمع كرد و ايشان را به بيعت با خود فراخواند و همگان با او بيعت كردند .
معتصم از طرسوس به بغداد آمد و چون وارد آن شهر شد عباس پسر مامون را از حكومت بغداد خلع كرد و خود بر آن شهر چيره شد و مردم در بغداد با او دوباره بيعت كردند .
معتصم از اول ماه رمضان سال دويست و هيجده وارد بغداد شد و دو سال همانجا ماند و سپس با تركان كه همراهش بودند به ناحيه سامرا [ 499 ] رفت و آن

495 - محمد بن هذيل كه بيشتر به ابو هديل علاف مشهور است ، متكلم بزرگ معتزلى قرن دوم و سوم هجرى كه سال تولد و مرگش مورد اختلاف است ، براى اطلاع از برخى آراء او و كتابهايى كه شرح حالش در آنها آمده است ر . كبه مقاله نيبرگ در دائرة المعارف اسلام و ترجمه فارسى آن در دانشنامه ايران و اسلام ص 1126 . ( م ) 496 - نام دهكده و رودخانه يى كه فاصله اش تا طرسوس يك روز راه است . ( م ) 497 - از شهرهاى ساحلى شام ، ر . ك ، ترجمه تقويم البلدان ابو الفداء ، بقلم آقاى عبد المحمد آيتى ص 268 . ( م ) 498 - اين اختصار در شرح حال و وقايع روزگار مامون كه از موضوع حضرت رضا سلام الله عليه هم هيچ سخنى نگفته است نشانه بارزى از اختناق شديد حكومت عباسى در دهه هاى سوم تا پنجم قرن سوم هجرى است ، شايد تسلط غلامان ترك يكى از عوامل آن باشد . ( م ) 499 - سامرا - سر من راى - سامراء : شهرى بر كناره شرقى دجله و حدود يكصد كيلومترى شمال بغداد كه چهل و چند سال پاى تخت عباسيان بود ، و چون مرقد مطهر امام دهم و يازدهم ما شيعيان در آن شهر است مورد توجه شيعيان بوده است ، براى اطلاع بيشتر ر . ك ، ياقوت ، معجم البلدان . ( م )