محصول معمول بود و بستگى به نزديكى زمينهاى كشاورزى به شهرها و فراوانى و خوبى محصول داشت ، قباد تصميم داشت آن قانون را لغو و قانون تازه اى براى خراج وضع كند ، اما پيش از آنكه زمينها را مساحى كنند درگذشت و انوشروان دستور داد آنرا تمام كنند ، و چون از اين كار فارغ شدند به دبيران دستور داد طبقه بندى كنند و ميزان خراج را تعيين كنند ، پرداخت خراج را بر چهار گروه اختصاص داد و افراد خاندانهاى اصيل و مرزبانان و سران لشكر و دبيران و خدمتگزاران شاهى را از پرداخت خراج معاف كرد ، همچنين اشخاصى را كه كمتر از بيست و بيشتر از پنجاه سال داشتند از پرداخت ماليات معاف كرد ، و دستور داد از اين آيين نامه سه نسخه تهيه كنند يك نسخه را در ديوان خود و نسخه ديگر را در ديوان خراج نهاد و نسخه سوم آن را در اختيار قضات در شهرستانها قرار گيرد تا بتوانند كارگزاران را از تخلف از آن دستور [ 121 ] بازدارند و دستور داده بود ماليات را در سه موعد بگيرند و ديوانى را كه ماليات در آن مورد رسيدگى و دريافت قرار مىگرفت « سراى شمرة » [ 122 ] مىناميدند و معنى آن اقساط سه گانه بود و امروز آنرا سراى شمرج مىگويند و شمره به معنى حساب است .
انوشروان همچنين مقرر داشت كه خراج سرانه و غلات از بينوايان و مردم بيمار زمين گير گرفته نشود و در صورتى كه به محصول آفت مىرسيد به نسبت آفت از ماليات معاف مىداشتند و براى انجام اين كارها مردمى مورد اعتماد و دادگر را برگماشت كه با انصاف و مدارا رفتار كنند .
ميان پادشاهان ايران هيچكس از انوشروان بيشتر در طلب علم كوشا نبود و خود جامع فنون ادب و حكمت بود ، اديبان و حكيمان را به خود نزديك مىساخت و قدر و منزلت ايشان را مىشناخت ، بزرگترين دانشمندان روزگار او بزرگمهر پسر بختكان بود كه از حكيمان و خردمندان نامى ايران است و انوشروان او را بر عموم وزيران و علماى روزگار خود برترى مىداد .
خسرو انوشروان يكى از دبيران نامدار و مشهور به خرد و كفايت بنام بابك پسر نهروان را به فرماندهى ديوان لشكر گماشت و او به انوشروان چنين گفت ، « اى شهريار مرا بر كارى گماشتى كه مصلحت آن چنين است كه تا

121 - كلمه دستور در متن عربى بكار رفته است به ضم دال ، ( م ) . 122 - يعنى شماره .