دليل ديگر بر مستقيم بودن اين است كه سفتى عصب در اعصاب حسى مطلوب نمى‌باشد و اين سفتى با دور شدن از گوهر مغز به سبب پيچ و خم خوردن زياد در مسير عصب رسانى به دست مى‌آيد، (و اين پيچ و خم خوردن و پيمودن مسير طولانى براى سفت گرديدن به دليل) اين است كه دورى از شباهت به گوهر مغز در نرمى براى عصب به تدريج (نه يك باره) حاصل گردد، چنان كه (به عكس سفتى عصب) در اعصاب حركتى بسيار مطلوب است، بلكه هر قدر عصب نرم‌تر باشد، براى رساندن نيروى حسى به اعضا رساتر مى‌باشد. [1]

اما عصب‌هاى حركتى پس از عبور از مسيرهاى پر پيچ و خم به سوى عضو مقصد گسيل مى‌گردند تا با دورى از مبدأ به تدريج سفت و با استقامت گردند.

هر يك از دو دسته عصب (حسى و حركتى) به مقدار ضرورى از سفتى و نرمى توسط گوهر رويشگاه خود يارى مى‌گردند زيرا بيشترين جايى كه افاده حس مى‌نمايد از بخش قدامى مغز فرستاده مى‌گردد و بخش قدامى مغز از قوام نرم ترى برخوردار است و بيشترين جايى كه افاده حركت مى‌نمايد از بخش خلفى مغز فرستاده مى‌گردد و بخش خلفى مغز از قوام سفت ترى برخوردار است.

فصل دوم: تشريح عصب مغزى و كانال‌هاى آن‌

هفت زوج عصب از مغز مى‌رويد.

1. مبدأ زوج نخست‌ [2] از درون دو بطن (لوب) [3] بخش قدامى مغز مى‌باشد، درست در همسايگى دو برآمدگى‌ [4] شبيه دو نوك پستان كه بوييدن بدان استشمام مى‌گردد، و آن‌

[1] شباهت زياد اعصاب حسى به گوهر مغز در بافت نرم آن باعث پذيرش و عبور بهتر حس از آن مى‌گردد.

آملى در رد كليت اين نظر مى‌گويد: اين كه نرمى جنس عصب باعث سرعت پذيرش بيشتر آن مى‌باشد در جايى درست است كه حس در تماس با محسوس و اجزاى آن باشد و اين در خصوص حس بينايى صادق نيست. (شرح آملى، ص 299) اهوازى در كامل الصناعه بر خلاف نظر آملى، عصب بينايى را نرم‌ترين عصب‌هاى بدن مى‌داند. (ج 1، ص 63)

[2] عصب بينايى (OpticNerve(.

[3] دو بخش بودن چپ و راست مغز موازى با درز سهمى كاملا محسوس مى‌باشد بويژه بطن مقدم آن، رويشگاه عصب بينايى از اين دو بخش مى‌باشد تا اين كه در صورت وقوع آسيب به يك بخش مغز، بينايى به‌طور كلى از بين نرود.

[4] طبق نسخه تهران «جوار» ترجمه شد چنانچه جرجانى نيز در ذخيره مى‌گويد: از پيش دماغ دو فزونى فرود آمده است چون دو سر پستان و حس بوييدن بدان باشد ... از همسايگى هر يكى، عصبى بيرون آمده است مجوف يعنى ميان تهى .... (ذخيره، ص 38)