يا به سوى بلغم خام در استحاله است. اين نوع از بلغم در ابتدا، آبكى و سرد مى‌باشد، [1] و متعفن نشده و با چيزى نيز آميخته نگرديده، بلكه در اثر احتقان و نرسيدن حرارت، در لابه لاى اعضاى بدن ماندگار شده و (با تحليل بخش لطيف آن) غليظ گرديده، و سردى آن افزايش يافته است.

اكنون روشن شد كه اقسام بلغم تباه به اعتبار مزه چهار دسته مى‌باشد:

1. مالح (شور) [2]؛ 2. حامض (ترش) [3]؛ 3. عفص (گس و زمخت)؛ 4. مسيخ (بى مزه) [4].

و به اعتبار هيأت و قوام نيز چهار دسته مى‌باشد:

1. مائى (آبكى و رقيق)؛ 2. زجاجى (شيشه‌اى، ژله‌اى) [5]؛ 3. مخاطى‌ [6]؛ 4. جصّى (مانندگچ) [7] و بلغم خام در رديف مخاطى، محسوب مى‌شود. [8]

[1] به دليل اين رقت، در منافذ بدن نفوذ مى‌نمايد و به سبب سردى، حرارت بيگانه در آن اثر نمى‌كند و باعث تعفن آن نمى‌گردد، و در اثر درنگ بسيار در اعضا و نارسايى در حرارت، تحليل نرفته، و در نتيجه سفت و زجاجى مى‌گردد.

[2] اخوينى در هداية المتعلمين، ص 33 مى‌گويد: بلغم شور در روده‌ها گرد آيد، و باعث به وجود آمدن بيمارى‌هاى چون تب محرقه، زحير، داءالثعلب مى‌گردد و با توجه به تعبير شرح موجز، ص 12 كه در خصوص نحوه به وجود آمدن بلغم شور دارد «حرارت قوى نارى در بلغم بى‌مزه عمل مى‌كند و باعث پيدايش التهاب و تشيظ (حرارت) عفونى در بلغم مى‌گردد و در نتيجه بلغم شور به وجود مى‌آيد» بنا بر اين نظر مى‌توان طيف گسترده‌اى از بيمارى‌هاى التهابى (چون آرتريت روماتوئيد و ...) را به بلغم شور نسبت داد، و در درمان اين نوع از بيمارى‌ها ابتدا بايد با داروهاى سرد (چون كاسنى، تاج ريزى و ...) رفع التهاب نمود سپس رفع بلغم كرد.

[3] اخوينى در هدايه، ص 33 گويد: بلغم ترش به معده گرد آيد و سبب بيمارى شهوت كلبى، سردى معده و ضعف گوارش، (بالا رفتن اسيد معده) فساد دندان‌ها، سردرد بلغمى، و در صورت عفونت، تب‌هاى عفونى پنج روزه، هفت روزه، نه روزه و بيمارى پوستى بهق سفيد و برص گردد.

[4] اخوينى در هدايه، ص 34 گويد: بلغم بى‌مزه به قوام تنك (رقيق) بود و بر مفاصل گرد آيد و مفاصل را جنبان دارد اگر بيشتر گرد آيد و طبيعت مفاصل دفع آن نكند اوجاع مفاصل بلغمى پديد آيد و اگر بر اعصاب افتد، استرخا پديد آيد.

[5] در مفاصل به شكل ژله و شيشه مذاب به وجود مى‌آيد و باعث بيمارى‌هاى مفصلى سرد مى‌گردد.

[6] اين نوع بلغم غير طبيعى در نزله‌هاى سرد و بيمارى‌هاى تنفسى و ريوىِ رطوبى به شكل مخاط ديده مى‌شود.

[7] بلغم گچى در مفاصل و مهره‌هاى كمر به وجود مى‌آيد و باعث زوايد استخوانى و غضروفى در آنها مى‌گردد از جمله تنگى كانال نخاعى را مى‌توان نام برد.

[8] پيش از اين گفته شد «گاه بلغم شيرين طبيعى نيست» ولى در اينجا از اقسام بلغم فاسد شمرده نشد، در پاسخ مى‌گوييم: بلغم شيرينى كه در اثر اختلاط با خون طبيعى، به وجود مى‌آيد، و شيرينى مزه آن، هنگام سرماخوردگى و با ريزش خلط از سر و سينه، احساس مى‌گردد، نا طبيعى بودن آن به اعتبار مزه آن نمى‌باشد؛ لذا بايد آن را در رديف يكى از اقسام بلغم مانند: مسيخ يا مخاطى، قلمداد نمود.