3. رطوبتى كه به تازگى انعقاد عضوى يافته، و آن غذايى است كه به لحاظ مزاج و شباهت عضوى، به گوهر عضو تبديل گرديده، ولى هنوز قوام كامل نيافته است‌ [1]؛

4. رطوبتى كه از بدوّ تولد در اعضاى اصلى بدن داخل گرديده و باعث پيوستگى اجزاى عضو مى‌گردد، منشأ اين رطوبت، نطفه است و منشأ نطفه از اخلاط مى‌باشد. [2]

اجناس چهارگانه اخلاط

مى‌گوييم: رطوبت‌هاى خلطى نيز شامل پسنديده و ناپسند (زايد) منحصر در چهار جنس مى‌باشند. [3]

1. جنس خون، برترين خلط است؛

2. جنس بلغم؛

3. جنس صفراء؛

4. جنس سوداء.

خون:

خون، با مزاج گرم وتر به دو گونه طبيعى و ناطبيعى تقسيم مى‌شود:

الف. خون طبيعى، سرخ رنگ، بوى تعفّن ندارد، [4] بسيار شيرين‌ [5]) و با اعتدال قوام‌ [6]) مى‌باشد.

[1] اين رطوبت در حقيقت همان رطوبت شبنمى قسم دوم است كه در حال انعقاد عضوى است ولى قوام تمام نيافته است، وگرنه از رطوبت خارج شده و جزيى از بافت عضو محسوب مى‌گردد.

[2] لذا به اين رطوبت، رطوبت منوى (ناشى از منى) اطلاق مى‌گردد.

[3] از اخلاط، تعبير به اجناس شد و از رطوبت‌هاى ثانوى، تعبير به اصناف شد، زيرا بين اخلاط، اختلاف جوهرى وجود دارد و علاوه بر آن هر خلط، اقسام متعددى دارد، بر خلاف رطوبت‌هاى ثانوى كه بين آنها تفاوت جوهرى ديده نمى‌شود، مثلًا صنف دوم در ابتداى هضم چهارم شكل مى‌گيرد، و صنف سوم در انتهاى آن تحقق مى‌يابد پس تمايز جوهرى بين آن دو ديده نمى‌شود.

[4] بوى ناخوشايندى ندارد، زيرا تعفن از استيلاى حرارت بيگانه، ناشى مى‌گردد و بى‌بويى از استيلاى سردى، لذا از خون، نوعى بوى خوش استشمام مى‌گردد.

[5] بسيار شيرين، نسبت به اخلاط ديگر نه اين كه مانند عسل شيرين باشد.

[6] از ويژگى خون «اعتدال قوام» آن بين رقّت صفراء و غلظت سوداء مى‌باشد، اين ويژگى در متن قانون نيامده ولى از مباحث آينده معلوم مى‌گردد.

ابن سينا با اين كه منافع اخلاط ديگر را بيان نموده است، از بيان منافع خون طبيعى، صرف نظر نموده است، براى كامل شدن مبحث، منافع خون طبيعى را يادآور مى‌شويم:

الف. تغذيه بدن؛ ب. ايجاد حرارت در بدن؛ ج. تكوّن روح طبى از بخش لطيف خون، لذا افراط در خون گيرى باعث عوارضى مانند: غشى و افت نبض مى‌گردد؛ د. نشاط و زيبايى پوست؛ ه-. سازگارترين خلط با طبيعت بدن، لذا طبيعت از هدر رفتن آن دريغ دارد، و استفاده از مسهل براى تخليه خون ممنوع و مخاطره آميز مى‌باشد. (گزيده از شرح آملى، ص 116)